Version française
Siyaset dünyası ile kurdukları ilişkilerde, patronların günümüzde nasıl kamplaştıklarına yoğunlaşan incelemeler ile birlikte, Türkiye’de politik ekonomi konulu çalışmalarda, 1990lı yıllardan itibaren kuşkusuz bir yenilik gözlemlenmiştir. Bu incelemelerde, “tüccarlar” ve “sanayiciler” çekişmesinin üzerinde daha az durularak, yeni kuşak işadamlarının ortaya çıkışı ile Türkiye’de yükselişe geçen siyasal İslam ve bilhassa AKP’nin iktidara gelmesi arasındaki ilişki kavranmaya çalışılmıştır (Buğra A. ve Savaşkan O, 2015 ; Buğra A., 1994 ; Heper M., 2014). Söz konusu değişim, özellikle patroncu çevrelerin sürdürdüğü mücadele çerçevesinde; Türk siyasetinin İslamcı kanadı ile laik kanadı arasında kalan her bir siyasi kesimin kendi işadamlarını bir araya getiren dernekleri kurmasıyla birlikte gözlenir (Özel I., 2015 ; Yankaya D., 2013). Böylelikle ilgi, belirgin bir biçimde, sektörler üzerine yoğunlaşan çalışmalardan, bölgeler arasındaki rekabet konusuna doğru kayar. Memleketleriyle öne çıkan bilhassa Anadolu kökenli bu yeni kişiler, eski seçkinlerin devletçi ve kemalist iktidarını eleştirip, ayrıca, meşruiyetlerinin temeli olarak dini aidiyetlerini öne çıkarırlar.
Ekonomik yapı ve yerel seçkinlerin şehirlerde inşa ettiği mekanlar arasındaki ilişkiyi konu alan eserlerin yurt çapında piyasaya çıkması tam da bu döneme rastlar. Bu çalışmalar, belediye veya işadamı gibi, yereldeki kurum ve girişimcilerin iktisadi büyümeyi nasıl sırtlanarak, memleketlerinden birer “girişimci şehir” yarattıklarını, siyasi iktisat merceğinden ele alır (Bayırbağ, M. K., 2007). Yereldeki yeni orta sınıfın siyasi açıdan gösterdiği hareketlilik sonucu yeni kaynakların ortaya çıkmasında ciddi ilerlemeler kaydedilir. Öyle ki Gaziantep, Kayseri, Konya, Denizli politik ekonomi merceğinden kapsamlıca çalışılmış şehirlere örnektir (Doğan, A. E., 2007 ; Bayırbağ, M. K., 2007 ; Cengiz K., 2013 ; Öz Ö., 2004 ; Varol C., 2009 ; Kuyucu T., Danış D., 2015). Türkiye’de devlet, siyaset, iktisat ve toplum arasındaki ilişkilerin dönüşüm süreçlerini, siyasetçiler ve memleketleri ile kurulan ilişkileri temel alarak işleyen bu incelemelerin, ekonomi alanındaki çalışmalara yeni bir bakış kazandırmak gibi önemli bir yanı vardır.
Hükümetin Gülen cemaatiyle mücadelesinin damgaladığı Türkiye’nin yakın dönem gündemiyle ilgili olarak, Gülenci ağların iş çevrelerindeki gelişimini ele alan çalışmalar mevcuttur. Cemaatin birçok ülkedeki okulları aracılığıyla kurduğu ağları, iş camiası ile kurulan ağları takip etmiştir (Pandya S., Gallagher N., 2012 ; Hendrick J. D., 2013). 15 Temmuz 2016 tarihli darbe girişimi sonrasında, cemaatle ilişki şüphesi taşıyan şirketler, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu isimli devlet kurumuna devredilmiştir. Bu yaptırımlar, Türkiye’deki iş çevreleri ve siyasi iktidar mercileri arasındaki ilişki bakımından düşündürücüdür. Gülen cemaatine yakın iş çevrelerine ait dernekleri bir araya getiren Türkiye İşadamları ve Sanayiciler Konfederasyonu (TÜSKON) ve AKP makamları arasındaki ilişkiler diplomasi alanını da etkilemiştir (Angey G., 2014). Öte yandan 2000li yıllar boyunca işadamları ve siyasetçilerin yerelde kurdukları bağlar ile hâlihazırda yeniden şekillenen ilişkilerin nasıl seyredeceği de irdelenmelidir (Dorronsoro G., Gourisse B., 2014).
Politik ekonomi alanında yürütülen çalışmalar, her kesimden kabul görmemekte ve iktisadi konuların meseleyi siyasileştiren biçimde el alınmasına şüpheyle yaklaşabilmektedir. Özellikle Türkiye Ekonomi Kurumu Vakfı’nın yayınları aracılığıyla, iktisatçılar incelemelerinde Malatya, Denizli, Sivas, Kahramanmaraş, Çanakkale, Doğu Karadeniz gibi Anadolu şehir ve bölgelerine yoğunlaşmışlardır (Küçüker C., 1998 ; Akbostancı E. et Erdoğdu O. S., 2011). Söz konusu çalışmalar arasında, 1929 ekonomik krizi döneminde kuruluş amacı, devletin iktisadi önlemlerini desteklemek olan vakfa iktisatçıların sunduğu incelemelere bilhassa rastlanır. Ayrıca ticaret odaları ve patron dernekleri gibi Türk ekonomisinde rol oynayan unsurların desteklediği İktisadi Kalkınma Vakfı da, Avrupa Birliği’ne (AB) yönelik lobi faaliyeti görevi gören birçok eser yayımlamaktadır. Kıbrıs meselesinden AB’de uygulanan vergi politikalarına varana dek, ekonomik ve sosyal açıdan gayet farklı konuları işleyen bu yayınlar, ekonomik ilişkilere uzlaşmacı bir biçimde yaklaşmaktadır.
Kitap ve makalaler
- Angey G., « La recomposition de la politique étrangère turque en Afrique subsaharienne. Entre diplomatie publique et acteurs privés », Note de l’Ifri, 201
- Bayırbağ M. K., « Continuity and Change in Public Policy: Redistribution, Exclusion and State Rescaling in Turkey », International Journal of Urban and Regional Research, volume 37, 2013
- Bianchi R., Interest Groups and Political Development in Turkey, 1984, Princeton – TurHm 195
- Buğra A., State and business in modern Turkey, 1994, New-York – TurCont 082
- Buğra A., « Class, Culture and State: An Analysis of Interest Representation by Two Turkish Business Associations », International Journal of Middle East Studies, n°30, 1998, pp.521-539
- Buğra A., and Savaşkan O., « Politics and Class: The Turkish Business Environment in the Neoliberal Age » New Perspectives on Turkey, 2012, n°46, pp.27–63 – P289
- Buğra A. et Savaşkan O., Türkiye’de Yeni Kapitalizm; Siyaset, Din ve İş Dünyası, 2015, Istanbul – TurCont 533
- Demir Ö., Acar M., Toprak M., « Anatolian Tigers or Islamic Capital: Prospects and Challenges », Middle Eastern Studies, n°6, volume 40, 2004, pp. 166-188
- Dorronsoro G., Gourisse B., « Une clé de lecture du politique en Turquie : les rapports Etats-Partis », Politix, n°107, 2014, pp. 195-218
- Insel A. (dir.), La Turquie entre l’ordre et le développement : Eléments d’analyse sur le rôle de l’état dans le processus de développement, 1984, Paris – TurHm 0185
- Hendrick J. D., Gülen, The Ambiguous Politics of Market Islam in Turkey and the World, 2013, New-York – TurCont 514
- Heper M. et Keyman E. F., « Double-Faced State: Political Patronage and the Consolidation of Democracy in Turkey », Middle Eastern Studies, volume 34, n°4, 1998, pp. 259-277 – P111
- Heper M. (dir.), Strong State and Economic Interest Groups, De Gruyter, 2014
- Kazgan G., Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi: Birinci Küreselleşmeden İkinci Küreselleşmeye, 2002, Istanbul – EcTur 56
- Koraltürk M., Türkiye’de ticaret ve sanayi odaları 1880-1952, 2002, Istanbul – TurHm 588
- Koraltürk M., Erken Cumhuriyet Döneminde Ekonominin Türkleştirilmesi, 2011, Istanbul – TurHm 728
- Öniş Z., Türem U., « Business, Globalization and Democracy : A Comparative Analysis of Turkish Business Associations », Turkish Studies, 2001, pp. 94-120
- Öniş Z., « Crises and Transformations in Turkish Political Economy », Turkish Policy Quaterly, n°3, volume 9, 2010
- Öniş Z. et Şenses F., Turkey and the Global Economy, Neo-Liberal RestrucTuring and Integration in the Post-Crisis Era, 2013, New-York – TurCont 542
- Özel I., State-Business Alliances and Economic Development. Turkey, Mexico and North Africa, Routledge, 2015, New-York
- Pandya S., Gallagher N., The Gülen Hizmet Movement and its Transnational Activities. Case studies of altruistic activism in contemporary Islam, 2012 – ISLG 199
- Serdaroglu Ö., « Les transformations des registres d’action du TÜSIAD dans les années 1990 : le rôle de l’enjeu européen », European Journal of Turkish Studies, 2009
- Sönmez M., Kırk haramiler, Türkiye’de holdingler, 1987, Istanbul – FTH 213
- Yankaya D., La nouvelle bourgeoisie islamique. Le modèle turc, 2013, Paris – TurCont 519
Bölge ve yerele odaklı çalışmalar
- Bayirbag, M. K., Local entrepreneurialism, state re-scaling and scalar strategies of representation. The case of the city of Gaziantep, Turkey, Thèse de doctorat, 2007
- Bayirbag, M. K., « Local Entrepreneurialism and State Rescaling in Turkey », Urban Studies, n°47, 2010, pp. 363-385
- Cengiz K., Yav İşte Fabrikalaşak Anadolu Sermayesinin Oluşumu: Kayseri Hacılar Örneği, 2013, İstanbul: İletişim Yayınları
- Danış D., Kuyucu T., « Similar Processes, Divergent Outcomes: A Comparative Analysis of Urban Redevelopment Projects in Three Turkish Cities », Urban Affairs Review, n°51, 2015, pp. 381-413
- Doğan, A. E., Eğreti Kamusallık, Kayseri Örneğinde İslamcı Belediyecilik, 2007, Istanbul – ObsUrb 1619
- Öz Ö., Clusters and Competitive Advantage, 2004
- Özcan G. B., « A critical analysis of decentralisation and local economic development : the Turkish case », Environment and Planning C: Government and Policy, volume 24, 2006, pp 117-138
- Varol C., Entrepreneurial Networks in Local Industrial Development: Empirical Evidences from Turkey, 2009
Türkiye Ekonomi Kurumu Vakfı yayınları
- Akbostancı E. et Erdoğdu O. S., Küresel Bunalım ve Karadeniz Bölgesi Ekonomileri, Türkiye Ekonomi Kurumu, 2011, Ankara
- Küçüker C., Anadolu’da Hızla Sanayileşen Kentler: Denizli Örneği, Türkiye Ekonomi Kurumu, 1998, Ankara
OpenEdition vous propose de citer ce billet de la manière suivante :
Nicolas Ressler-Fessy (12 janvier 2017). Kâh milli, kâh yerel açıdan işlenmiş Türkiye’nin politik ekonomisi. Dipnot. Consulté le 12 octobre 2024 à l’adresse https://doi.org/10.58079/nnn2