8 Temmuz 2013 tarihinde İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin Tophane’de yaptığı kazıyı gezdim. Kazılara konu olan yer, Meclis-i Mebusan caddesinin batı kenarında dar ve uzun ve de eğimli, dikdörtgen bir alan. Bugüne kadar söz konusu alanın kuzey ucundaki yaklaşık üçte birlik bir kesiminde arkeolojik kazılar gerçekleştirilmiş. Geri kalan bölümün kazısına ancak, alanı batıdan sınırlayan yüksek teras duvarının yarattığı statik sorunlar çözüldükten sonra başlanacağı söyleniyor.

Kazı yapılan bölümde, yapı tekniğinden ve taban üstü buluntularından yola çıkarak arkeologların MS 6.-7. yy’a tarihlediği büyükçe bir yapının kalıntıları açığa çıkmış. Gerek oldukça iyi korunmuş bir praefurnium‘un varlığı, gerek çeşitli su künklerinin bulunması, gerekse açığa çıkan birkaç havuz, zemini ve duvarları beyaz mermer döşeli bu mekanların bir hamama ait olabileceğini akla getiriyor. Bunun sivil (konak/saray) ya da dinsel (manastır) nitelikli bir yapı kompleksine ait olduğunu düşünmek pek yanlış olmayacaktır zira alanın 2/3’lük kazısı yapılmamış bölümünde de, yamacın eğimi üzerinde bu yapıların devamına ait benzer yapı tekniği ortaya koyan duvarlar ve tonozlar görülüyor. Yeniden inşası gündeme getirilen İmalat-ı Harbiye Mektebi’nin, bu duvarları yer yer temel olarak kullanmış olduğu gözlemleniyor.

Dikkat çekici bir diğer husus da, “hamam” yapısının arazinin eğimi tarafında yer alan ve dolayısıyla teras duvarı işlevini gören duvarlarından birinin içine gömülü mermer bir Bizans lahtinin bulunuyor olması. Görüldüğü kadarıyla hamam inşa edilirken söz konusu lahit yerinden kaldırılmamış, aksine, yamacın üst tarafındaki toprakların yarattığı yanal yükü iyi karşılayacağı düşünülerek teras duvarının içine dahil edilmiş.

Bugüne kadar kazısı yapılmış 1/3’lük kesimde açığa çıkmış olan kalıntılar ve geri kalan bölümde toprak üstünde görülen duvar ve tonozlar, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nce İmalat-ı Harbiye Mektebi’nin yeniden inşa edilmek istendiği alanın tümünde Erken Bizans dönemine ait kapsamlı kalıntıların bulunduğunu ortaya koymakta ve Semavi Eyice’nin 70’li yıllarda ortaya koyduğu görüşleri teyit etmekte (Bizans Devrinde Boğaziçi, İstanbul 1976: s.19-20). Bu durumda söz konusu mektep binasının yeniden inşa edilmesinin bu kalıntıların yok olmasına ya da büyük ölçüde tahrip olmasına yol açacağı kesin. Kaldı ki bu binanın elde doğru dürüst rölöveleri bulunmamaktadır. Ortaya çıkacak olan yapı gerçeği yansıtmaktan çok bir hayal ürünü olmaktan öteye gitmeyecektir. Üstelik binanın önemli bir bölümünün bugünkü tramvay caddesinin geçtiği yerde bulunması nedeniyle, yapının tümünü yeniden inşa etmek mümkün olmayacaktır.

---

---