Nisan 2015
Version françaiseIFEA’daki Göç ve Hareketlilik Araştırma Birimi’nin donanımını sağlamlaştırmak için enstitünün kütüphanesine, Türkiye ile ilgili göç meselelerini konu alan eserler kazandırılmıştır. Bu ayki vitrin de bunların genel bir görünümünü sunmak üzere hazırlanmıştır. Kütüphane derlemlerinin geliştirilmesinin uzun soluklu bir çalışma olduğu düşünülürse, vitrinin bir amacı da kütüphaneye yeni çalışmaların kazandırılmasını arzulayan araştırmacıları ve öğrencileri, Göç ve Hareketlilik Birimi mensuplarına amimo.ifea@gmail e-posta adresinden yazarak önerilerde bulunmaya yöneltmektir.
Öte yandan, bu vitrinin nisan ayına denk gelmesi de anlamlıdır. Zira Türkiye ve Fransa arasındaki 8 Nisan 1965 tarihli İş Gücü Anlaşması’nın 50. yılı vesilesiyle IFEA ve başka kuruluşlar, bir dizi etkinlik düzenlemişlerdir. Bunlar arasında 9 Nisan’da IFEA’da gerçekleşecek atölye çalışması da Fransa’daki Türk göçü üzerine çalışan yüksek lisans ve doktora öğrencileri ile Göç ve Hareketlilik Birimi’nde Türkiye ile ilgili göç konuları üzerine çalışan araştırmacıları buluşturarak bir fikir alışverişinde bulunulmasını sağlayacaktır.
IFEA’nın kütüphanesinde Türkiye’deki kütüphanelerde kolaylıkla bulunmayan, Türkiye’den Fransa’ya göç konusuyla ilgili belli başlı eserler mevcuttur. Bunlar arasında Fransa’daki Türk aileler üzerine gerçekleştirilmiş araştırmalarda Kastoryano’nun öncü çalışmasını (Kastoryano, 1986), Stéphane de Tapia’nın uzun süreye yayılan araştırması (Tapia, 1986 ; 2005 ; Jund, Dumont et Tapia, 1995 ; Dumont, Pérouse, Tapia ve Akgönül, 2002) ile Tribalat’nın nüfusu sosyolojik bir bakış açısıyla ele aldığı geniş kapsamlı raporunu (Tribalat, 1995) sayabiliriz. Bu son eserin Türk ailelerin Fransız toplumuyla bütünleşmede çektiği zorlukları dile getiren son sözü tartışmalara yol açmıştır. IFEA’nın kütüphanesinde bu görüşün bir eleştirisi olarak ortaya çıkan (Rigoni, 2000) eserler de mevcuttur. Türkçe okuyan okuyucular için erişmesi güç olabilecek, Türk göçünün Fransa’daki sosyal bilimciler gözünden inceleme derlemeleri Danış ve İrtiş’in Türkçe yayımladıkları eserde (Danış et İrtiş, 2008) bir araya getirilmiştir.
Söz konusu erişim sorunu, Türk sosyal bilimcilerce işlenen Avrupa’ya Türk göçü çalışmaları için de geçerlidir. Türkçe bilmeyen araştırmacılar için bu incelemelerin içerikleri genellikle pek kolay anlaşılır olmamıştır. Türk göçü üzerine ilk araştırma, Almanya’daki Türk göçmenler ile gerçekleştirilmiştir (Abadan, 1964). Bu çalışma, sonraki onyıllar boyunca takip edecek, dış göçün Türk toplumu üzerine « etkilerine » odaklanan Türk sosyal bilimcilerin araştırmalarına bir nevi zemin teşkil etmiştir (Abadan-Unat ile Kemiksiz’in 1986 ve Çağlar Keyder ile Ayhan Aksu-Koç’un 1988 tarihli kaynakça çalışmalarına bakılabilir. Ayrıca, 1960lı yıllardan bu yanaki araştırmaların bir kısmını yeniden ele aldığı gibi ileriki araştırmalar için de yeni olan « küreselleşme » bağlamında yeni araştırma yolları öneren Abadan-Unat’ın 2002 tarihli yakın dönem çalışması da incelenebilir). Öte yandan, Fransız toplumuna ve Türk göçmenlerin Fransız toplumuyla bütünleşmesi meselesine odaklı Fransız sosyal bilimciler, dış göçün Türk toplumu üzerindeki etkilerinin incelenmesi konusuna fazlaca eğilmemişlerdir (Tapia, 1986 a ; 1986 b ; Establet, 1992 ; 1998). Fransız ve Türk sosyal bilimlerinde Türkiye’den göç konusu farklı sorunsallar etrafında şekillenmiştir. IFEA Dosyası’nın son sayısı da (Aksaz, 2015) bu durumu gözler önüne sermektedir.
Türkiye, uzun vadede hem göç alan hem de göç veren bir ülkedir (Akgündüz, 2008). Türkiye’den Avrupa’ya 1960 öncesindeki göçlerle ilgili çalışmalar az sayıdadır ve Türkiye’nin aldığı göçler üzerine sosyolojik ve antropolojik çalışmalar genellikle 1990lı yıllardan sonra gerçekleştirilmiştir (Pérouse, 2002 a ; 2009 a ; 2012 ; Pusch ve Wilkoszewski, 2008 ; 2010 ; Danış ve Soysüren, 2014 ; Karaçay ve Üstübici, 2014 ; Şenol Sert ve Karcı Korfalı, 2014). Türkiye’nin 1990 öncesi aldığı göçler daha çok tarihçiler tarafından incelenmiştir (Bengi, 1980 ; İnan, 1980 ; Toumarkine, 1989 ; 1995 ; ve Arı, 2000). Yakın zamanda alınan göçlerle ilgili çalışmalar, göçmenlerin profillerinin, yaşadıkları göç sürecinin ve yasal durumlarının karmaşıklığını ortaya koymaktadır. Ancak söz konusu çalışmalar, göçü genellikle makro ya da ulusal açıdan işlemektedir ve yerel ya da bir yere mahsus incelemelere (Pérouse, 2002 b ; 2009 b ; 2010 ; Aslan & Pérouse, 2003 ; Danış et Kayaalp, 2004 ; Biehl, 2013) nadiren rastlanmaktadır. Göç eden kişilerin kentsel dokuyla kurdukları ilişkiler üzerine yoğunlaşan yerel incelemeler, Türkiye’de iç göç alanında yani köyden kente gerçekleşen göçler üzerine yürütülen çalışmalar çerçevesinde gerçekleştirilmiştir (Karpat, 1976 ; Erder, 1996 ; Anse, 2003 ; Deli ve Pérouse, 2002 ; Yılmaz, 2006 ; Fliche, 2007). Bu türden yerel çalışmalarda bazen iç ve dış göçlerin birlikte ele alındığı da olmuştur.
Kitaplar ve sosyal bilim dergileri ile kütüphanedeki derlemler, IFEA’da göç meselelerini konu alan eserlerin yalnızca bir bölümünü oluşturmaktadır. Ayrıca, araştırma raporları, kurumsal raporlar, konferans bildirileri, kurumsal yazışmalar, fotoğraflar ve başlıca türk basını gazete küpürleri gibi, Türkiye ile ilgili göç meselelerini konu alan başka türde kaynaklar IFEA’nın İstanbul Şehir Gözlem Merkezi’nde (Enstitü binasının ikinci katında) bulunmaktadır. Basılı ve de sayısallaştırılmış bu tür kaynaklar, IFEA araştırmacılarının ve stajyerlerinin kollektif çalışması sayesinde 1990’lı yılların sonundan itibaren oluşturulmuştur. IFEA’da, örneğin Fransa’daki Portekiz, İtalyan ve Mağrib göçleri gibi Türkiye’nin dışında farklı ülkelerle ilgili göç meselelerini konu alan eserler de bulunmaktadır; bu matbu eserler 2000’li yılların ortasında, o zamanlar tarih bölümünde doktora tezini (“Immigrant In/Visibility: Portuguese and North Africans ıin Post-Colonial France”, Avrupa Modern Tarihi doktora tezi, Kalifornia Üniversitesi, Irvine, 2007) hazırlamakta olan Brigitte Jelen’in iş birliği ile oluşturulmuştur. Bu kaynakların yeniden düzenlenmesine ve sınıflandırılmasına yakın zamanda başlanmıştır. Bilgisayar ve tarayıcı donanımına sahip bir çalışma masası, bu kaynaklara ulaşmak isteyen araştırmacıların ve öğrencilerin kullanımına açılacaktır. Kaynaklar ancak talep üzerine ödünç alınıp kopyalanabilecektir.
Kaynakça
- Abadan, Nermin (1964) : Batı Almanya’daki Türk İşçileri ve Sorunları, Ankara : Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı.
- Abadan-Unat, Nermin (2002) : Bitmeyen Göç. Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa, İstanbul : İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Göç serisi.
- Abadan-Unat, Nermin ; Kemiksiz, Neşe (1986) : Türk Dış Göçü, 1960-1984, Yorumlu Bibliyografya, Ankara: A.Ü.S.B.F. Yayınları, no. 555, Gelişme ve Toplum Araştırmaları ve Uygulama Merkezi Yayınları, no. 1, Türkiye Araştırmaları Merkezi, Bonn : 1-57.
- Akgündüz, Ahmet (2008) : Labour Migration from Turkey to Western Europe, 1960-1974. A Multidisciplinary Analysis, Aldershot and Burlington: Ashgate.
- Aksaz, Elif (2015) : « L’émigration turque en France : 50 ans de travaux de recherche en France et en Turquie. Bibliographie commentée, proposée à l’occasion du 50ème anniversaire de la signature d’un accord bilatéral de main-d’œuvre entre la France et la Turquie le 8 avril 1965 », Dossier de l’IFEA, série « La Turquie aujourd’hui », no : 22, Istanbul : Institut français d’études anatoliennes. URL : https://books.openedition.org/ifeagd/1200
- Anse, Ebru (2003) : « Internal Migration and NGOs: Places, Peoples, Politics », Yüksek Lisans Tezi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
- Arı, Kemal (2000) : Büyük Mübadele. Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), İstanbul : Tarih Vakfı.
- Aslan, Mustafa ; Pérouse, Jean-François (2003) : « Istanbul : le comptoir, le hub, le sas et l’impasse : fonctions dans le système migratoire international », Revue européenne des migrations internationales, 19, 3 (« Moyen-Orient : mutations récentes d’un carrefour migratoire ») : 173-204.
- Bengi, Mustafa (1980) : « 1314 (1896-1897) Yılında Türkiye’ ye Olan Göçler ve Kurulan Göçmen Köyleri », İstanbul Üniversitesi Yakın Çağ Tarihi Mezuniyet Tezi.
- Biehl, Kristen (2013) : « New Migrations to Istanbul and Emerging Local Practices », in Marcello Balbo, Ahmet İçduygu, Julio Pérez Serrano (éds.), Countries of Migrants, Cities of Migrants: Italy, Spain, Turkey, Istanbul : The Isis Press.
- Danış, Didem ; Kayaalp, Ebru (2004) : « Elmadağ : A Neighborhood in Flux », Dossier de l’IFEA, série « La Turquie aujourd’hui », no : 18, Istanbul : Institut français d’études anatoliennes. URL : https://books.openedition.org/ifeagd/265
- Danış, Didem ; İrtiş, Verda (éds.) (2008) : Entegrasyon Ötesinde Türkiye’den Fransa’ya Göç ve Göçmenlik Halleri, İstanbul : İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Danış, Didem ; Soysüren, İbrahim (éds.) (2014) : Sınır ve Sınırdışı, Türkiye’de Yabancılar, Göç ve Devlete Disiplinlerarası Bakışlar, İstanbul : NotaBene.
- Deli, Fadime ; Pérouse, Jean-François (2002) : « Migrations internes vers Istanbul : Discours, sources et quelques réalités », Dossier de l’IFEA, série « La Turquie aujourd’hui », no : 9, Istanbul : Institut français d’études anatoliennes. URL : https://books.openedition.org/ifeagd/166
- Dumont, Paul ; Pérouse, Jean-François ; Tapia, Stéphane de ; Akgönül, Samim (2002) « Migrations et mobilités internationales
la plate-forme turque », Dossier de l’IFEA, série « La Turquie aujourd’hui », no : 13, Istanbul : Institut français d’études anatoliennes. URL : https://books.openedition.org/ifeagd/220 - Erder, Sema (1996) : İstanbul’a bir Kent Kondu : Ümraniye, İstanbul : İletişim Yayınları
- Establet, Roger (1992 : « Migrations des travailleurs. L’expérience du retour. Le cas Turquie-France-Turquie. Tome 1 ». Compte-rendu de fin d’opération d’une recherche financée par le ministère de la recherche et de l’espace. Université de Provence.
- (1998) : « Migrations des travailleurs. L’expérience du retour. Le cas Turquie-France-Turquie. Tome II ». Compte-rendu de fin d’opération d’une recherche financée par le ministère de la recherche et de l’espace. Université de Provence
- Fliche, Benoît (2007) : Odyssées turques. Les migrations d’un village anatolien, Paris: CNRS Éditions.
- İnan, Gül (1980) : « 1303 Yılında Yapılan Göçler ve Kurulan Muhacir Köyleri », İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi Kürsüsü Mezuniyet Tezi.
- Jund, Alain ; Dumont, Paul ; Tapia, Stéphane de (éds.) (1995) : Enjeux de l’immigration turque en Europe : Les Turcs en France et en Europe, Paris : L’Harmattan.
- Karaçay, Ayşem Biriz ; Üstübici, Ayşem (éds.) (2014) : Migration To And From Turkey: Changing Patterns And Shifting Policies, İstanbul : The Isis Press.
- Karpat Kemal H. (1976) : The Gecekondu-Rural Migration and Urbanization, Cambridge : Cambridge University Press.
- Kastoryano, Riva (1986) : Être Turc en France. Réflexions sur familles et communauté, Paris : CIEMI et L’Harmattan.
- Keyder, Çağlar ; Aksu-Koç, Ayhan (1988) : External Labor Migration from Turkey and Its Impact. An Evaluation of the Literature, Ottawa: International Development Research Center (IDRC, CRDI, CIID), Manuscript Report 185e.
- Pusch, Barbara ; Wilkoszewski, Thomas (éds.) (2008) : Facetten internationaler Migration in die Türkei : Gesellschaftliche Rahmenbedingungen und persönliche Lebenswelten, Würzburg : Ergon Verlag.
- (2010) : Türkiye’ye Uluslararası Göç. Toplumsal Koşullar-Bireysel Yaşamlar, İstanbul : Kitap Yayınları, İnsan ve Toplum Dizisi.
- Pérouse, Jean-François (2002 a) : « Migrations, circulations et mobilités internationales à Istanbul », in Paul Dumont, Jean-François Pérouse, Stéphane de Tapia, Samim Akgönül, « Migrations et mobilités internationales : la plate-forme turque », Dossier de l’IFEA, série : « la Turquie aujourd’hui », 13 : 9-29. URL : https://books.openedition.org/ifeagd/249
- (2002 b) : « Laleli, giga-bazar d’Istanbul. Appréhender les caractéristiques et les mutations d’une place commerciale internationale », in Michel Peraldi (sous la dir.), La fin des Norias ? Réseaux migrants dans les économies marchandes en Méditerranée, Paris : Maisonneuve et Larose.
- (2009 a) : « Transit Maghrebis in Istanbul: Trajectories, Profiles and Strategies », in Ahmet İçduygu, Kemal Kirişçi (éds.), Land of Diverse Migrations. Challenges of Emigration and Immigration in Turkey, İstanbul : İstanbul Bilgi University Press & MiReKoç, pp. 576-610.
- (2009 b) : « Émergence et résorption annoncées d’un territoire de transit international au cœur d’Istanbul : le cas de Tarlabaşı (1987-2007) », Maghreb-Machrek, 199 : 85- 101.
- (2010) : « İstanbul’daki Kuzey Afrika « Topluluğu »: profiller, iç farklılaşmalar ve stratejiler », in Barbara Pusch, Thomas Wilkoszewski (éds.) : Türkiye’ye Uluslararası Göç. Toplumsal Koşullar-Bireysel Yaşamlar. İstanbul : Kitap Yayınları, İnsan ve Toplum Dizisi, pp : 321-330.
- (2012) : « L’afflux récent des Européens à Istanbul : inerties et recomposition des profils et des positions », Anatoli, 3 (« La Turquie au carrefour des turbulences migratoires ») : 41-54.
- Rigoni, Isabelle (coor.) : Turquie : les mille visages. Politiques, religion, femmes, immigration, Paris : Éditions Syllepse.
- Sert, Deniz Şenol ; Korfalı, Deniz Karcı (éds.) (2014) : Migration And Turkey: Changing Human Geography İstanbul : The Isis Press.
- Tapia, Stéphane de (2005) : Migrations et diasporas turques : Circulation migratoire et continuité territoriale (1957-2004), Paris : Maisonneuve-Larose.
- (1986 a) : « Émigration et développement : les premiers pas de l’industrialisation à Yozgat », Travaux de l’Institut de Géographie de Reims, n°65/66, « La Turquie », numéro réalisé avec le concours de l’Institut français d’études anatoliennes, p. 157-167.
- (1986 b) : « La création d’entreprises populaires par les migrants de Turquie », Revue européenne des migrations internationales, 2, 1 : 59-7.
- Toumarkine, Alexandre (1995) : Les migrations des populations musulmanes balkaniques en Anatolie 1876-1913.Istanbul : The Isis Press.
- Toumarkine, Alexandre (1989) : « Les migrations des populations musulmanes balkaniques en Anatolie (1876-1913) », Mémoire de maîtrise en histoire, sous la direction de Dominique Chevallier, Université Paris 4.
- Tribalat, Michèle (1995) : Faire France, Paris : La Découverte.
- Yılmaz, Bediz (2006) : « Migration, exclusion et taudification dans le centre-ville istanbuliote : étude de cas de Tarlabaşı », Thèse de doctorat en urbanisme, sous la direction de Stéphane Yerasimos et de Nora Şeni.