Archives par mot-clé : bibliothèque

Actualités, Présentoir

La Turquie et ses voisins syrien et irakien

Laisser un commentaire

Juin 2014

Türkçe çeviri

Présentoir préparé par Yohanan Benhaim et Jean-Baptiste Le Moulec
Dans le cadre du développement des activités entre l’IFEA et l’IFPO dont l’un des objectifs est d’étudier les relations de la Turquie avec son voisinage kurde et arabe, il est apparu nécessaire de revenir sur la littérature produite sur cette question et sur les différents débats qui l’animent.

Les frontières tracées à l’issue de la signature du traité de Lausanne en 1923 ont déterminé et continuent à définir une partie des relations entre la Turquie et son voisinage syro-irakien. Jusqu’aux années 2000, les questions de Hatay ou du partage des ressources hydrauliques continuent à être source de tensions entre la Turquie et la Syrie. Si cette thématique est présente dans la littérature en turc, elle l’est cependant moins que la question des frontières avec l’Irak. En effet, le vilayet de Mosul faisait partie des territoires revendiqués dans le cadre du Misak-ı Milli, Serment national voté par le parlement ottoman en 1920 pour définir les frontières du pays à défendre. Ce n’est qu’en 1926, à la suite d’un arbitrage de la Société des Nations, que ce vilayet fût définitivement annexé à l’Irak, alors sous mandat britannique. L’importance de cet épisode historique à l’origine des relations ambiguës liant la Turquie à cette région au Nord de l’Irak aujourd’hui sous l’autorité du Gouvernement Régional du Kurdistan irakien explique l’ampleur de la littérature en turc sur la question.

La première guerre du Golfe de 1990-1991 a aussi représenté un moment de prise de conscience par l’opinion publique turque de l’existence de populations kurdes de l’autre côté de la frontière et des interactions existantes entre les Kurdes de Turquie et d’Irak. Avec l’invasion américaine de 2003 et la constitution de la Région autonome du Kurdistan d’Irak en 2005, le débat sur les relations à entretenir avec cet espace a pris de l’ampleur. Parmi les questions les plus abordées figurent le statut de la ville de Kirkouk, thème clivant dans la littérature. Selon l’orientation politique des différentes maisons d’édition, proches de la diaspora Turkmène d’Irak en Turquie et de certains milieux militaires, ou favorables au contraire à un rapprochement avec les Kurdes d’Irak, le ton est en effet résolument différent face à cette question.

La Syrie et le conflit qui la divise sont aussi de plus en plus traités par diverses catégories de littérature. Vu de Turquie, la pérennisation du conflit a non seulement des répercussions du fait qu’il est son voisin –un voisin avec lequel s’étaient établies de bonnes relations entre 1998 et 2012-, mais engendre également des conséquences au plan intérieur, à commencer dans les régions turques limitrophes de la Syrie. Anxiogène car complexe et porteuse d’un potentiel de diffusion, la crise syrienne fait ainsi l’objet d’une production d’ouvrages assez intense, en Turquie comme en France. En Turquie, cette production a le mérite de faire se rencontrer deux sources d’expertises, celle de l’universitaire et celle du journalisme, la seconde apportant un surcroît de matériau empirique qui souvent fait défaut aux ouvrages académiques turcs portant sur le Moyen-Orient arabe. Cette crise de même que l’ensemble des troubles sociopolitiques survenus depuis 2010 dans plusieurs pays arabes ont aussi alimenté la rédaction et la diffusion de revues à prétentions académiques. Si l’on est parfois tenté d’en critiquer le contenu aussi académique que politique, ces revues sont également le lieu de rencontre international d’expertises et de grilles d’analyses professionnelles, qu’elles soient turques, européennes, américaines et moyen-orientales. On songera ainsi notamment aux revues Insight Turkey, Perception, Ortadoğu Etütleri, ou Akademik Orta Doğu.  Or suivre cette production est aussi d’un intérêt capital quant à tenter de comprendre et de cartographier les divers courants d’opinions et acteurs de cette expertise qui aspire sinon à dessiner tout au moins à orienter la politique étrangère, turque au premier chef. On notera d’ailleurs la transhumance de l’expertise qu’effectuent plusieurs auteurs, de l’Irak à la Syrie, du Caucase ou de l’Asie centrale –sujet phare des années 1990- à ce vaste « Moyen-Orient », région concentrant tous les risques.

En somme, ce à quoi invite ce présentoir, c’est une réflexion sur ces frontières orientales turques, non plus regardées en tant que marge mais comme épicentre de la politique étrangère turque, et ce en s’appuyant sur des lectures équilibrées tant en terme d’origine géographique que de format ou de spécialité des auteurs.

Bibliographie générale

  • Michel Seurat, L’Etat de barbarie, PUF, Proche Orient, 2012, 304 p.
  • Pierre-Jean Luizard, Comment est né l’Irak moderne ?, CNRS Editions, 2009, 566 p.
  • Çandar, Cengiz. Mezopotamya Ekspresi, Bir Tarih Yolculuğu. Istanbul: İlestişim, 2012.

Frontières, histoire des frontières

  • Serhan, Ada, Türk Fransız  ilişkilerinde Hatay Sorunu 1918-1939, Istanbul Bilgi Üniversitesi, 2005, 266 p.
  • Fransız Belgeleriyle Sevr Lozan Musul Üçgeninde Kürdistan, Yazar Hasan Yıldız, DOZ, 2005
  • Lozan’dan Bugüne Musul-Kerkük ve Kuzey Irak, Yazar Oğuz Karaca, Resital 2007
  • Aydin, Mesut, Türkiye ve Irak Hududu Mes’elesi, ASAM, 2001, 306 p.
  • Gilquin, Michel, D’Antioche à Hatay. L’histoire oubliée du sandjack d’Alexandrette. Nationalisme turc contre nationalisme arabe. L’Harmattan, 2000, 226 p.
  • Daoudy, Marwa, Le partage des eaux entre la Syrie, l’Irak et la Turquie, CNRS editions, 2007, 269 p.

Les Kurdes de Syrie

  • Abdulbaset, Seida, La question kurde en Syrie, L’Harmattan, 2005, 206 p.

Le Kurdistan d’Irak

  • Ciğerli Sabri, Réfugiés kurdes d’Irak en Turquie, L’Harmattan, 1998, 320 p.
  • Barzani, Saywan, Le Kurdistan d’Irak, 1918-2008, L’Harmattan, 2009
  • Sunar, Ekrem, Barzan’dan Bağdat’a Kürtler: Irak’ta Kürtlerin yüzyıl savaşları, Doz Yayıncılık, 2007, 240 p.
  • Ali Riza Şeyh Attar, Kürtler, bölgesel ve bölgedışı güçler, Ağaç, 2008, 398 p.
  • ANDERSON, Liam, STANSFIELD, Gareth, Crisis in Kirkuk The Ethnopolitics of Conflict and Compromise, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 2009

La politique étrangère turque et le Kurdistan d’Irak vus depuis la Turquie

  • ÖZDEMIRKIRAN Merve, La politique de la Turquie vis-à-vis de l’Irak depuis 2003 : conflit ou coopération, Editions Universitaires Européennes, Paris, 2010, 92 p.
  • PARK, Bill, Turkey’s policy towards northern Iraq: problems and perspectives, Routledge, New York, 2005.
  • Z. Abidin Kızılyaprak, Irak Kürdistanı ve Etkileri, Türkî Korkunun Anatomisi, DOZ Yayınları, 2005
  • Ümit Özdağ Türkiye, Kuzey Irak ve PKK, ASAM  (10/1999)
  • Hacı Şoriş Kerkün’ün Araplaştırılması, DOZ 2006, 352 p.
  • Demirci, Nefi, Kerkük : Sönmeyen Ateş Dinmeyen Hasret, Ural, 2011, 512 p.

Visions turques sur les relations turco-syriennes et la guerre en Syrie

  • Albayrak, Hakan. İslâm Birliği’nin Nüvesi Olarak Türkiye-Suriye Birliği. 2ème ed. Ankara: Vadi, 2007.
  • Adıbelli, Barış. Arap Baharı ve Suriye. Istanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2012.
  • Özdağ, Ümit. Küçük Ortadoğu Suriye. Ankara : Krypto, 2012
  • Mahalli, Hüsnü. Diren Suriye. Istanbul: Destek Yayinlari, 2014
Vitrinde

Türkiye ve komşuları Suriye ile Irak

Laisser un commentaire

Haziran 2014

Version française

Yohanan Benhaim ve Jean-Baptiste Le Moulec tarafından hazırlanmıştır.
IFEA gibi Fransa’nın yurtdışındaki araştırma merkezlerinden biri olan Fransız Orta Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nün (IFPO) çalışma sahalarından biri de Türkiye’nin Kürt ve Arap komşuları ile sürdürdüğü ilişkileridir. IFEA ile IFPO arasındaki iş birliğini geliştirmek amacıyla bu ilişkiler üzerine şekillenmiş literatür ve tartışmaları ele almak gerektiği düşüncesindeyiz.

1923 tarihli Lozan Antlaşması’nın imzalanmasıyla çizilen sınırlar, Türkiye’nin Suriye ve Irak ile  olan komşuluk ilişkilerinde belirleyici olmuştur. Bu sınırlar, ülkeler arasındaki ilişkileri kısmi şekilde belirlemeye halen devam etmektedir. Hatay Meselesi ve su kaynaklarının paylaşımı, 2000li yıllara kadar Suriye ve Türkiye arasındaki gerginliğin nedenleri olmuştur. Bu konu ile ilgili kaynaklar, Türkçe literatürde bulunmakla birlikte, Irak sınırları mevzusuyla ilgili olanlarla karşılaştırıldığında sayıca daha kısıtlı kalmaktadır. Buna neden ise Musul Vilayeti’nin 1920’de Osmanlı Parlamentosu’nun Misak-ı Milli (günümüz Türkçesi ile Milli Yemin) çerçevesinde müdafasında karar kılınan bölgenin içinde kalmasıdır. Bu vilayet, ancak 1926’da Milletler Cemiyeti hakemliğinde o zamanlar İngiliz Mandası altındaki Irak’a eklenmiştir. Bugün Türkiye ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin idaresindeki Kuzey Irak Bölgesi arasındaki karmaşık ilişkinin temelindeki bu dönemin önemi, konu hakkındaki Türkçe literatürün gelişmişliğini açıklamaktadır.

1990-1991’deki Birinci Körfez Savaşı, sınırın diğer tarafında da Kürt halkının varlığının ve Türkiye Kürtleri ile Irak Kürtlerinin ilişkide olduklarının Türk kamuoyunca bilincine varıldığı bir süreç olmuştur. 2003’teki Amerikan işgali ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin kuruluşu ile bu yöreye ilişkin takınılacak tavır hakkındaki tartışma önem kazanmıştır. En çok ele alınan konular arasındaki Kerkük Meselesi hakkında literatürde bölünmeler gözlemlenmektedir. Türkiye’deki Iraklı Türkmenlere ve birtakım askeri çevrelere yakın duran yayınevlerinden ya da tam tersi şekilde Irak Kürtleri ile yakınlaşma taraftarı olan yayınevlerine; yani sahip olunan siyasi çizgiye göre, bu konu hakkındaki tutumlar birbirinden büyük farklılık gösterir. 

Suriye ve ülkeyi anlaşmazlıklara düşüren çatışmalar, literatürün değişik kolları tarafından gittikçe daha fazla işlenmektedir. Türkiye açısından bakıldığında, çatışmaların devamı  Türkiye’nin -1998’den 2012’ye kadar iyi ilişkiler geliştirdiği- Suriye ile olan komşuluğundan  dolayı etkilenmesiyle sınırlı kalmamaktadır. Çatışmaların devamı, ayrıca Suriye sınırındaki Türk bölgeleri başta olmak üzere, Türkiye’nin iç siyaseti açısından da birtakım sonuçlar doğurmaktadır. Suriye Krizi’nin karmaşıklığı ile kaygı uyandırması ve sıçrama olasılığının bulunması, Türkiye’de olduğu gibi Fransa’da da, çok sayıda yayının türemesini beraberinde getirmiştir. Türk akademik çevrelerinin Orta Doğu Arap dünyası ile ilgili incelemeleri, gazeteciliğin konuya ilaveten kazandırdığı deneyimsel boyuttan yoksun olmakla birlikte,     Türkiye’de Suriye Krizi konulu yayınlar, akademi ve gazetecilik gibi iki uzmanlık alanını birbirleriyle buluşturma becerisine sahiptir. Bu kriz ile, tıpkı 2010’dan sonra birçok Arap ülkesinde meydana gelen sosyal ve siyasi olaylarında olduğu gibi, bilimsel olma iddiası taşıyan yayınlar boy göstermiştir. Bunların kimi zaman bilimsel olmanın yanında siyasi de olan içerikleri eleştirilse de bu yayınlar, uluslararası uzmanlık alanlarının, Türk, Avrupalı, Amerikalı ya da Orta Doğulu incelemelerin bir araya geldikleri bir yer olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bunlara örnek olarak, Insight Turkey, Perception, Ortadoğu Etütleri ya da Akademik Orta Doğu yayınlarını sayabiliriz. Siyaseti, en başta da Türk dış siyasetini çizmek ya da en azından yönlendirmek isteyen bu yazıların arkasındaki değişik düşünce akımlarını anlayıp bunları masaya yatırmak için bu yayınların takibi aslında büyük önem taşımaktadır. Hatta burada, birçok uzmanın incelemelerini Irak’tan Suriye’ye, Kafkasya’dan veya Orta Asya’dan -1990lı senelerin gözde konusu, her türlü tehlikeyi içinde barındıran- o büyük “Orta Doğu”ya kaydırarak gerçekleştirdiğinin de altını çizelim.  

Sonuç olarak bu vitrin, yazarların coğrafi kökenleri, yayınlarının formatı, uzmanlık alanları açısından dengelenmeye çalışılmış okumalara dayanarak, Türkiye’nin doğu sınırlarını artık kenar yerler olarak değil de Türk dış siyasetinin tam da merkezi olarak ele almayı önermektedir.

Bibliyografya

  • Michel Seurat, L’Etat de barbarie, PUF, Proche Orient, 2012, 304 p.
  • Pierre-Jean Luizard, Comment est né l’Irak moderne ?, CNRS Editions, 2009, 566 p.
  • Çandar, Cengiz. Mezopotamya Ekspresi, Bir Tarih Yolculuğu. Istanbul: İlestişim, 2012.

Sınırlar, sınırların tarihi

  • Serhan, Ada, Türk Fransız  ilişkilerinde Hatay Sorunu 1918-1939, Istanbul Bilgi Üniversitesi, 2005, 266 p.
  • Fransız Belgeleriyle Sevr Lozan Musul Üçgeninde Kürdistan, Yazar Hasan Yıldız, DOZ, 2005
  • Lozan’dan Bugüne Musul-Kerkük ve Kuzey Irak, Yazar Oğuz Karaca, Resital 2007
  • Aydin, Mesut, Türkiye ve Irak Hududu Mes’elesi, ASAM, 2001, 306 p.
  • Gilquin, Michel, D’Antioche à Hatay. L’histoire oubliée du sandjack d’Alexandrette. Nationalisme turc contre nationalisme arabe. L’Harmattan, 2000, 226 p.
  • Daoudy, Marwa, Le partage des eaux entre la Syrie, l’Irak et la Turquie, CNRS editions, 2007, 269 p.

Suriye Kürtleri

  • Abdulbaset, Seida, La question kurde en Syrie, L’Harmattan, 2005, 206 p.

Irak Kurdistan’ı

  • Ciğerli Sabri, Réfugiés kurdes d’Irak en Turquie, L’Harmattan, 1998, 320 p.
  • Barzani, Saywan, Le Kurdistan d’Irak, 1918-2008, L’Harmattan, 2009
  • Sunar, Ekrem, Barzan’dan Bağdat’a Kürtler: Irak’ta Kürtlerin yüzyıl savaşları, Doz Yayıncılık, 2007, 240 p.
  • Ali Riza Şeyh Attar, Kürtler, bölgesel ve bölgedışı güçler, Ağaç, 2008, 398 p.
  • ANDERSON, Liam, STANSFIELD, Gareth, Crisis in Kirkuk The Ethnopolitics of Conflict and Compromise, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 2009

Türk Dış Politikası ve Türkiye’de  Irak Kurdistan’ı algısı

  • ÖZDEMIRKIRAN Merve, La politique de la Turquie vis-à-vis de l’Irak depuis 2003 : conflit ou coopération, Editions Universitaires Européennes, Paris, 2010, 92 p.
  • PARK, Bill, Turkey’s policy towards northern Iraq: problems and perspectives, Routledge, New York, 2005.
  • Z. Abidin Kızılyaprak, Irak Kürdistanı ve Etkileri, Türkî Korkunun Anatomisi, DOZ Yayınları, 2005
  • Ümit Özdağ Türkiye, Kuzey Irak ve PKK, ASAM  (10/1999)
  • Hacı Şoriş Kerkün’ün Araplaştırılması, DOZ 2006, 352 p.
  • Demirci, Nefi, Kerkük : Sönmeyen Ateş Dinmeyen Hasret  , Ural, 2011, 512 p.

Suriye Savaşı ve Türkiye-Suriye İlişkilerine Türkiye’nin Bakışı

  • Albayrak, Hakan. İslâm Birliği’nin Nüvesi Olarak Türkiye-Suriye Birliği. 2ème ed. Ankara: Vadi, 2007.
  • Adıbelli, Barış. Arap Baharı ve Suriye. Istanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2012.
  • Özdağ, Ümit. Küçük Ortadoğu Suriye. Ankara : Krypto, 2012
  • Mahalli, Hüsnü. Diren Suriye. Istanbul: Destek Yayinlari, 2014
Vitrinde

Mezopotamya’daki Amida

Laisser un commentaire
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin izniyle paylaşılan görselde Diyarbakır’daki Ulu Cami’nin doğu girişi görünüyor.

Mayıs 2014

Version française

Roma sonra da Bizans İmparatorluğu kenti olan Amida’nın yani günümüz Diyarbakırının tarihinden iki büyük eser söz eder. Bunlardan ilki, Ammianus Marcellinus’un ünlü eseri Roma Tarihi’nde (Res Gestae), hükümdar Büyük Şapur’un Amida şehrini 359’daki kuşatmasını anlattığı kısımdır. İkincisi de Dicle üzerinde ulaşıma elverişli son kıyılar ile Toros kapılarını korumak üzere, Roma topraklarının bitiminde Persler’e karşı dikilmiş son kale olan, beş kilometre uzunluğundaki siyah bazalttan inşaa edilmiş bu muhteşem yapının ilk defa bilimsel olarak tarif edildiği Albert Gabriel çalışmalarıdır. Bu iki metin, bizi Amida’nın hem stratejik hem de siyasi öneminin, birden göz önüne çıktığı IV. yüzyıla götürür: 336’dan itibaren babası tarafından doğuya gönderilen II.Konstantius’a Pers savaşlarıyla uğraşmak zorundadır. Münzevi Jacques’ın Hayatı‘nda (La vie de Jacques le Reclus) da anlatıldığı gibi II.Konstantius’un Amida’ya verdiği önem, “imparatorluğundaki diğer kentleri sevdiğinden çok sevdiği şehir” diye dile getirilir. Bu yüzden şehre kendi ismini verir ve kent, Konstansiye diye anılmaya başlanır. Kentin nüfusu, 363’te Jovian’ın Nusaybin’i Persler’e bırakmasıyla alınan göçlerden sonra yükselir ve böylece kent, Mezopotamya’nın metropolü haline gelir. Şehir surları, en geniş sınırlarına yani bugünkü bildiğimiz haline kuşkusuz bu zamanda ulaşmıştır.

Günümüz tarihçiliği daha çok II.Konstantius dönemine odaklanarak yörenin başka eski dönemlerinin işlenmesini ihmal etmiş ve Süryani kaynaklar üzerinde fazlaca durmamıştır. Oysa ki IV. yüzyılda Ammianus Marcellinus’un anlatısında tarih sahnesine çıkan şehir ve 639’da kentin Araplar’ın eline geçişi ile 866’da Asur Kraliyet Yıllıkları’nda sözü geçen Amedu arasındaki tarihi kopuklukları tam da bu kaynakların ışığa çıkarabilmesi beklenmektedir. Örneğin, bir VI. yüzyıl tarih yazmanının kunegiondan söz etmesi üzerine bir tiyatro tespit edilmiştir. Bu yapı da kentin Erken Roma İmparatorluğu Dönemi’ndeki önemini doğrulamaktadır çünkü böylesi bir yapı II.Konstantius zamanında zaten artık inşaa edilmemektedir. Bu da şehrin Romalılar tarafından kurulduğu iddiasını yeniden masaya yatırmaktadır. Acaba kent, eriştiği konumunu Mezopotamya’da geçici bir vilayet kurmak isteyen Trajan’a mı, yoksa toprakları Persler’den geri alan bir Severus Hanedanına mı borçludur? Kaynakların bir Selevkos yapısından söz etmesi kentin köklerinin çok daha önceye, belki IV. Antiokhos tarafından kurulmuş bir helenistik krallığa dayanabileceğini akla getirmektedir. Yine aynı belgeler, kentin Geç Antik Dönem’de toprak idaresindeki etkisini, ayrıca şehirdeki sivil ve dini hayatının yönlerini daha önce hiç düşünülmemiş şekilde ortaya koymuştur.

Tarihi ve siyasal katmanlarının zenginliği geç anlaşılan Amida’ya bugün baktığımızda büyük bir Mezopotamya kentiyle karşı karşıya olduğumuzu anlarız. Buranın kültürel önemi ve etkileri aşikardır çünkü kent, Yüksek Mezopotamya’da, özellikle Turabdin bölgesinde, bir Hristiyan sanatı merkezi olmuştur. Belirgin klasisizm izleri taşıyan bu sanatın Pers ve Arap fetihlerine kadar korunmuş olması birçok araştırmacıyı şaşırtmaktadır. Burada Palmira gibi bir merkezin etkisini de yadsımadan, zanaatkarlar için Amida’da bulunmanın ne anlama geldiğinin altını çizmek gerekir. Ulu Cami’nin batı yüzündeki klasik oyma süsleme kesitleri ve bir gün mutlaka gün yüzüne çıkacak başka anıtlar, bu türden erken dönem süslemelerinin önce Mezopotamya’daki tüm Hristiyan sanatında, ardından da İslam sanatında devam ettirilişini kısmen açıklamaktadır. Bu süslemelerin hem yerel, hem de Arşaklı, Sasani, Yunan, Romalı, Süryani, Ermeni ve Arap etkilerini taşıyan yöre zanaatkarlarınca yapılmış olması Amida’dan kalan mirasın çok kültürlü olduğunun göstergesidir. Ayrıca Amida’nın Efesli (bugünkü Eğil) Yuhanna, Midillili Zekeriya’nın Kilise Tarihi‘ni Süryanice’ye anonim olarak çeviren keşişin ayrıca Zuknin vakayinamesini yine anonim olarak tutan rahibin memleketi olması, buranın bir edebiyat merkezi de olduğu anlamına gelir.

Araplar, 639’da ele geçirdikleri şehri Diyar Bakr ismiyle başkent yapıp şehrin bugünkü isminin temellerini atmışlardır. Kendi de Cizre vilayetinin bir kazası olan Diyar Bakr’ın kuzeyinde ve doğusunda Toroslar’ın etekleri, batısında Karaca Dağ ve güneyinde Turabdin bulunmaktadır. Şehir sonraları Emevilerin, Abbasilerin, Mervanilerin, İnallar ve Nisaniler gibi aile handeanlıklarının, Artukluların, Selçukluların, Akkoyunluların ve Sefevilerin akınlarına sahne olmuştur. Şehir, 1514’te I.Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. İslam’ın kabulü şehrin mimarisine önemli değişiklikler getirmiştir. Bunlara örnek olarak Ulu Cami, Mesudiye ve Zinciriye Medreseleri sayılabilir. 

Şehrin tarihi merkezi ve bu merkezin bahçesi olan Hevsel Bahçeleri’nin Unesco Dünya Mirası Listesi’ne alınmaları için talepte bulunulmuştur. Çok kuvvetli bir nüfus artışının kaydedildiği kentte tarihi mirasın korunması için türlü programlar başlatılmıştır. Şehir surlarının tarihiyle yakından ilgilenen AMIDA EnviMed/MISTRALS araştırma programı, surların nasıl inşaa edildiğini, taş ocaklarının yerlerini, şantiyelerin çalışma yöntemlerini ve bunların yakın çevreye ile şehir ve bölge ekonomisine olan etkilerini sorgulamaktadır. Roma ve Bizans dönemi izleri taşıyan günümüz şehri, sokakları, dokusu, yapısı ile belli başlı anıtları gözler önüne çıkarmaktadır.

Büyükşehir Belediyesi’nin yanı sıra Kültür ve Turizm Bakanlığı, valilik ve Diyarbakır Müzesi,  Diyarbakır’daki kültür mirasını öne çıkaran kitapların yayımlanmasını desteklemektedir. Bu ayki vitrimizde işte bu kitapların üzerinde duracağız. Yalnızca Amida ile ilgili eserler pek sınırlı olduğundan burada bunlardan birkaçını vermekle yetineceğiz. Ayrıca, IFEA’nın harita atölyesinde Diyarbakır ve çevresi hakkında belgelerin bulunduğunun da altını çizelim. 

IFEA kütüphanesi şu iki temel eseri barındırıyor:

  • Gabriel A., Voyages archéologiques dans la Turquie orientale, Paris, 1940.
  • Van Berchem M., Strzygowski J., Bell G.,  Amida. Matériaux pour l’épigraphie et l’histoire musulmanes de Diyar-Bakır, Heidelberg, Paris, 1910.

Özellikle tarih ve kent topoğrafyası alanlarında son yıllarda gerçekleştirilmiş çalışmalar:

  • Assénat M.,  Pérez A, « Amida Restituta », in Gasse A., Servajean Fr., Thiers Chr. éd., Et in Aegypto, et ad Aegyptum, Recueil d’Etudes dédiées à J. C. Grenier, CENiM, Montpellier, 2012, pp. 7- 52.
  • Assénat M.,  Pérez A, « Amida 1. Un théâtre antique à Amida », Anatolia Antiqua, XX, 2012, pp. 147-155.
  • Assénat M.,  Pérez A, « Amida 2. Un Forum à Amida », Anatolia Antiqua, XXI, 2013, pp. 135-158.
  • Assénat M.,  Pérez A.,  «Amida 3. Une fondation séleucide à Amida», Anatolia Antiqua, XXI, 2013, pp. 159-166.
  • Crow J.,« Amida and Tropaeum Traiani : a Comparison of Late Antique Fortress Cities on the Lower Danube and Mesopotamia », in, Proceedings of the British Academy 141, 2007, pp. 435-458.
  • Halifeoğlu, M, Dalkılıç N, ed, Uluslararası Diyarbakır surları sempozyumu, 19-20 Nisan 2012, Juillet 2012.
  • Keser E., “The Church of Virgin in Amida and the Martyrium at Constantia : Two Monumental Centralised Churches in the Late Antique Northern Mesopotamia, 2013, OLBA, pp. 405-435.
  • Lorain T., L’architecture militaire de Diyarbakır entre les Xe et XIIIe siècles : entre nécessité défensive et ostentation, Thèse de IIIème cycle, EPHE, 2 vol., Paris, 2011.
  • Parla C., Diyarbakır « surları ve kent tarihi », ODTÜ MFD, 1, 22, 1, 2005,  pp. 57-84.
  • Szidat J., « Civitas… fabricata est (CIL III, 6730). Überlegungen zur Neubefestigung von Amida in den Jahren 367-375 n. Chr. und zur Befestigungstätigkeit von Valens », in  Festschrift Thomas Gelzer, Berne, 1986, pp. 130-142.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır camileri, mukarnas, geomarti, orantı, Diyarbakır büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sanat Yayinları, 1996.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır evleri, Diyarbakır büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sanat Yayınları, 1999.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır kiliseleri, Diyarbakır büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sanat Yayınları, 2002.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır surları, Diyarbakır Valılığı, Ankara, 2012.

Diğer alanlar:

  • Barnes T.D., « Imperial Campaigns, AD 285-311 », Phoenix 30, 1976.
  • Bell G., The Churches and Monasteries of the Tur’Abdin, réimp. Londres, 1982.
  • Beysanoğlu Ş., Anıtlar ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, 3 Cilt, Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi, 2003.
  • Chaumont M.-L.,  « Fondations Séleucides en Arménie Méridionale », Syria 70, 1993, pp. 431-441.
  • Flury S., «Bandeaux ornementés à inscriptions arabes : Amida-Diarbekr», XIe siècle, Syria  1920,1, pp. 235-249 ; 318-328.
  • Debié M., « Du Grec en Syriaque : la transmission du récit de la prise d’Amid (502) dans l’historiographie byzantine », Byzantinische Zeitschrift, 2003, pp. 601-622.
  • Dillemann L., Haute Mésopotamie orientale et pays adjacents. Contribution à la géographie historique de la région, du Ve s. avant l’ère chrétienne au VIe s. de cette ère, Paris, 1962.
  • Diyarbakır kültür envanteri, 2 cilt, Diyarbakır valılığı il kültür ve turizm müdürlüğü, Müze müdürlüğü.
  • Ebeling E. et al., Realexikon Der Assyriologie Und Vorderasiatischen Archäologie I, « Amida », 1922.
  • Frézouls E., « Les fluctuations de la frontière orientale de l’empire romain », in La géographie administrative et politique d’Alexandre à Mahomet, Actes du colloque de Strasbourg 14-16 juin 1979, Leyde, 1981, pp. 177-225.
  • Gyselen R., La géographie administrative de l’Empire sassanide. Les témoignages sigillographiques [Res Orientales n° I], Paris, 1989.
  • Hoffmann D., « Das spätrömische Bewegungsheer und die Notitia Dignitatum », Düsseldorf, T. I et II, 1969.
  • Jones A. H. M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, rééd. Amsterdam, 1983.
  • Köroğlu K. et Konyar E., ed, Urartu. Doğu’da Değişim (Transformation in the East), Istanbul, 2011.
  • Korkusuz S., Seyahatnamelerde Diyarbakır, Istanbul, 2003.
  • Luther  A., « Roms Mesopotamische Provinzen nach der Gefangennahme Valerians (260) », in J. Wiesenhöfer, Ph. Huyse (éd.), Ērān ud Anērān : Studien zu den Beziehungen zwischen den Sasanidenreich und der Mittelmeerwelt, Munich, 2006.
  • Mundell Mango M., « The continuity of the classical tradition in the art and architecture of northen Mesopotamia», in Nina Garsoïan G. et al., East of Byzantium : Syria and Armenia in the formative period, Washington, 1982.
  • Palmer A., «Âmîd in the Seventh-Century Syriac Life of Theodûtê», in The Encounter of Eastern Christianity with Early Islam, éd. E. Grypeou, M. Swanson, D. Thomas : The History of Christian-Muslim Relations 5, Leiden –Boston, 2006, pp. 111-137.
  • Palmer A., Monk and Mason on the Tigris Frontier. The Early History of Tur’Abdin, Cambridge University Press, 1990. Paschoud  Fr.,  « Se non è vero, è ben trovato : tradition littéraire et vérité historique chez Ammien Marcellin », Chiron 19, 1989, pp. 37-54.
  • Sözen M., Diyarbakır’da Türk mimarisi, Istanbul, 1971.

Kültürel mirası koruma programları ile ilgili İnternet bağlantıları

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin izniyle paylaşılan görselde Diyarbakır’daki Ulu Cami’nin doğu girişi görünüyor.

AMIDA çalışmaları, ENVI-Med bölgesel programı kapsamında desteklenmektedir. ENVI-Med, Fransa Dışişleri Bakanlığı’nın küreselleşme ve işbirliği geliştirme masasının ve CNRS’nin (Ulusal Bilimsel Araştırmalar Merkezi) Akdeniz biriminin katkılarıyla gerçekleşmektedir. Çalışmalar, ayrıca disiplinler ve kurumlararası işbirliği programı MISTRALS’in Fransa dışına açılması hareketinin bir parçasıdır.

Actualités, Notes, Présentoir

Amida de Mésopotamie

Laisser un commentaire
Entrée est d’Ulu Camii (reproduite avec l’autorisation de la Mairie de Diyarbakır)

Mai 2014

Türkçe çeviri

Rassemblée sur le moment constantien, l’historiographie contemporaine a quelque peu délaissé les autres périodes de l’histoire ancienne du site. Elle ne s’est guère attardée sur l’apport des sources syriaques, lesquelles dévoilent pourtant des éléments essentiels susceptibles de combler en partie les hiatus qui séparent l’apparition de la cité sur la scène historique, dans la pleine lumière du récit d’Ammien, en amont, de la lointaine mention d’Amedu, dans les Annales Royales assyriennes en 866, et en aval, de la prise de la ville par les Arabes en 639. Par exemple, la mention d’un kunegion par un chroniqueur du VIème siècle a permis d’identifier un théâtre, monument qui atteste l’importance de la cité du Haut-Empire puisque l’on ne construit déjà plus ce type d’édifice à l’époque de Constance, ce qui pose à nouveau la question de l’origine de la fondation romaine. La ville doit-elle sa position à Trajan qui créa une éphémère province de Mésopotamie, ou à un des Sévères qui regagnèrent ces terres sur les Perses ? C’est encore, dans le même corpus, la mention retrouvée d’une fondation séleucide qui laisse soupçonner l’existence, bien antérieure encore, de la fondation d’une ville royale hellénistique, peut-être par Antiochos IV Epiphane. Ce sont les mêmes sources qui dévoilent l’emprise territoriale jusqu’alors insoupçonnée de la Métropole administrative de la fin de l’Antiquité, comme les aspects de sa vie civique et religieuse.

Rendue à son épaisseur historique et politique on retrouve désormais à Amida une grande cité mésopotamienne, on comprend son rôle et son rayonnement culturel. Elle fut un foyer de diffusion de l’art chrétien en Haute-Mésopotamie et notamment dans le Tur’Abdin, cet art au goût très marqué pour le classicisme fait l’étonnement de nombreux chercheurs puisqu’il perdure jusqu’aux conquêtes perse et arabe. Sans bien entendu nier l’influence de centres comme Palmyre, il faut souligner l’importance qu’a pu revêtir, pour les artistes, la fréquentation d’Amida ; le florilège des décors sculptés classiques offert par la façade ouest de la Ulu Cami, et sans doute par de nombreux autres monuments à découvrir, explique en partie la perpétuation de ces mêmes décors d’époque haute dans tout l’art chrétien, puis islamique de Haute-Mésopotamie. C’est un héritage multiculturel qu’Amida a diffusé parce que les décors sculptés de la ville ont forcément aussi été réalisés par des artistes locaux nourris des influences locales, mais aussi parthe, sassanide, grecque, romaine, syriaque, arménienne, arabe. Notons enfin qu’Amida fut un centre de littérature syriaque, patrie, entre autres, de Jean d’Éphèse et de Zacharie de Mytilène, ainsi que du moine anonyme de la chronique du Zuqnin.

En 639 les Arabes s’emparent de la ville et font d’elle la capitale du Diyār Bakr auquel elle doit son nom actuel. Lui-même territoire de la province de Ğazīra, le Diyar Bakr s’étend jusqu’aux piémonts du Taurus au Nord et à l’Est, prend le volcan Karaca Dağ à l’Ouest et le Tūr ‘Abdīn au Sud. La ville connaîtra par la suite l’occupation des Omeyyades, des Abbasides, des Mervanides, des familles Inalides et Nisanides, des Ortokides, des Seldjoukides, des Akkoyunlu, des Safavides. Elle devient ottomane en 1514, sous le règne du sultan Selīm Ier le Cruel. L’apparition de l’Islam entraîne d’importantes modifications architecturales dans la ville et notamment la réalisation de monuments comme la Ulu Cami, ou les Medrassa Mesudiye et Zinciriye.

Le centre historique, comme les jardins de l’Hevsel qui lui sont associés, font aujourd’hui l’objet d’une demande de classement au patrimoine mondial de l’UNESCO. Subissant une forte pression démographique la ville participe à la mise en œuvre de plusieurs programmes visant à préserver son patrimoine. Ainsi du programme AMIDA EnviMed/MISTRALS qui porte un intérêt particulier à l’histoire de la muraille et interroge les techniques de construction, la localisation des anciennes carrières, le fonctionnement des chantiers et l’impact qu’ils ont exercé sur l’environnement immédiat du site et sur l’économie de la ville et de sa région. Une empreinte de la ville romano-byzantine est également relevée dans ce que l’état contemporain conserve de cet urbanisme, ses rythmes, son réseau de rues, et propose de localiser les principaux monuments.

La grande municipalité et parallèlement le Ministère de la Culture et du Tourisme, la préfecture et le Musée archéologique soutiennent le travail de mise en valeur du patrimoine de Diyarbakır par l’édition de beaux livres auxquels ce présentoir fait place. La bibliographie directement consacrée à Amida/Diyarbakır n’est pas très abondante, nous donnons ici quelques titres à fin indicative. N’oublions pas que l’atelier de cartographie de l’IFEA possède également des documents relatifs à la ville et à la région de Diyarbakır.

La bibliothèque de l’IFEA dispose des deux ouvrages fondamentaux suivants :

  • Gabriel A., Voyages archéologiques dans la Turquie orientale, Paris, 1940.
  • Van Berchem M., Strzygowski J., Bell G., Amida. Matériaux pour l’épigraphie et l’histoire musulmanes de Diyar-Bakır, Heidelberg, Paris, 1910.

Pour des études plus récentes plus spécialement consacrées à l’histoire et à la topographie urbaine :

  • Assénat M., Pérez A, « Amida Restituta », in Gasse A., Servajean Fr., Thiers Chr. éd., Et in Aegypto, et ad Aegyptum, Recueil d’Etudes dédiées à J. C. Grenier, CENiM, Montpellier, 2012, pp. 7- 52.
  • Assénat M., Pérez A, «Amida 1. Un théâtre antique à Amida», Anatolia Antiqua, XX, 2012, pp. 147-155.
  • Assénat M., Pérez A, «Amida 2. Un Forum à Amida», Anatolia Antiqua, XXI, 2013, pp. 135-158.
  • Assénat M., Pérez A., «Amida 3. Une fondation séleucide à Amida», Anatolia Antiqua, XXI, 2013, pp. 159-166.
  • Crow J.,« Amida and Tropaeum Traiani : a Comparison of Late Antique Fortress Cities on the Lower Danube and Mesopotamia », in, Proceedings of the British Academy 141, 2007, pp. 435-458.
  • Halifeoğlu, M, Dalkılıç N, ed, Uluslararası Diyarbakır surları sempozyumu, 19-20 Nisan 2012, Juillet 2012.
  • Keser E., “The Church of Virgin in Amida and the Martyrium at Constantia : Two Monumental Centralised Churches in the Late Antique Northern Mesopotamia, 2013, OLBA, pp. 405-435.
  • Lorain T., L’architecture militaire de Diyarbakır entre les Xe et XIIIe siècles : entre nécessité défensive et ostentation, Thèse de IIIème cycle, EPHE, 2 vol., Paris, 2011.
  • Parla C., Diyarbakır « surları ve kent tarihi », ODTÜ MFD, 1, 22, 1, 2005, pp. 57-84.
  • Szidat J., « Civitas… fabricata est (CIL III, 6730). Überlegungen zur Neubefestigung von Amida in den Jahren 367-375 n. Chr. und zur Befestigungstätigkeit von Valens », in Festschrift Thomas Gelzer, Berne, 1986, pp. 130-142.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır camileri, mukarnas, geomarti, orantı, Diyarbakır büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sanat Yayinları, 1996.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır evleri, Diyarbakır büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sanat Yayınları, 1999.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır kiliseleri, Diyarbakır büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sanat Yayınları, 2002.
  • Tuncer Orhan Cezmi, Diyarbakır surları, Diyarbakır Valılığı, Ankara, 2012.

Pour d’autres aspects :

  • Barnes T.D., « Imperial Campaigns, AD 285-311 », Phoenix 30, 1976.
  • Bell G., The Churches and Monasteries of the Tur’Abdin, réimp. Londres, 1982.
  • Beysanoğlu Ş., Anıtlar ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, 3 Cilt, Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi, 2003.
  • Chaumont M.-L., « Fondations Séleucides en Arménie Méridionale », Syria 70, 1993, pp. 431-441.
  • Syria 1920,1, pp. 235-249 ; 318-328.
  • Debié M., « Du Grec en Syriaque : la transmission du récit de la prise d’Amid (502) dans l’historiographie byzantine », Byzantinische Zeitschrift, 2003, pp. 601-622.
  • Dillemann L., Haute Mésopotamie orientale et pays adjacents. Contribution à la géographie historique de la région, du Ve s. avant l’ère chrétienne au VIe s. de cette ère, Paris, 1962.
  • Diyarbakır kültür envanteri, 2 cilt, Diyarbakır valılığı il kültür ve turizm müdürlüğü, Müze müdürlüğü.
  • Ebeling E. et al., Realexikon Der Assyriologie Und Vorderasiatischen Archäologie I, « Amida », 1922.
  • Frézouls E., « Les fluctuations de la frontière orientale de l’empire romain », in La géographie administrative et politique d’Alexandre à Mahomet, Actes du colloque de Strasbourg 14-16 juin 1979, Leyde, 1981, pp. 177-225.
  • Gyselen R., La géographie administrative de l’Empire sassanide. Les témoignages sigillographiques [Res Orientales n° I], Paris, 1989.
  • Hoffmann D., « Das spätrömische Bewegungsheer und die Notitia Dignitatum », Düsseldorf, T. I et II, 1969.
  • Jones A. H. M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, rééd. Amsterdam, 1983.
  • Köroğlu K. et Konyar E., ed, Urartu. Doğu’da Değişim (Transformation in the East), Istanbul, 2011.
  • Korkusuz S., Seyahatnamelerde Diyarbakır, Istanbul, 2003.
  • Luther A., « Roms Mesopotamische Provinzen nach der Gefangennahme Valerians (260) », in J. Wiesenhöfer, Ph. Huyse (éd.), Ērān ud Anērān : Studien zu den Beziehungen zwischen den Sasanidenreich und der Mittelmeerwelt, Munich, 2006.
  • Mundell Mango M., « The continuity of the classical tradition in the art and architecture of northen Mesopotamia», in Nina Garsoïan G. et al., East of Byzantium : Syria and Armenia in the formative period, Washington, 1982.
  • Palmer A., «Âmîd in the Seventh-Century Syriac Life of Theodûtê», in The Encounter of Eastern Christianity with Early Islam, éd. E. Grypeou, M. Swanson, D. Thomas : The History of Christian-Muslim Relations 5, Leiden –Boston, 2006, pp. 111-137.
  • Palmer A., Monk and Mason on the Tigris Frontier. The Early History of Tur’Abdin, Cambridge University Press, 1990. Paschoud Fr., « Se non è vero, è ben trovato : tradition littéraire et vérité historique chez Ammien Marcellin », Chiron 19, 1989, pp. 37-54.
  • Sözen M., Diyarbakır’da Türk mimarisi, Istanbul, 1971.

Liens internet vers les programmes d’études du patrimoine

AMIDAAMIDA est financé par le programme régional ENVI-Med, qui s’inscrit dans la dynamique créée par l’internationalisation du métaprogramme interdisciplinaire et inter-organismes MISTRALS. Le programme est mis en œuvre par la direction générale de la mondialisation, du développement et des partenariats(DGM) du ministère français des Affaires étrangères (MAE) conjointement à la direction MISTRALS et au bureau du CNRS pour la Méditerranée.
Présentoir

Voyageurs occidentaux dans l’Empire ottoman

Laisser un commentaire
Türkçe çeviri

Avril 2014

« L’imaginaire se loge entre le livre et la lampe. »
Michel Foucault (Préface de la La tentation de Saint Antoine de Gustave Flaubert)

Ce mois-ci, la bibliothèque de l’IFEA propose d’une certaine manière une continuation de la réflexion autour des cultural studies, mettant en valeur la littérature de voyage. 

Le fonds « Voyageurs » de l’IFEA, riche et varié, composé de plus de 650 ouvrages, rédigés en majeure partie en français ou en anglais, prenant comme sujet l’Empire ottoman, présente un intérêt particulier pour les chercheurs en histoire, études littéraires, sociologie et géographie. Certains de ces ouvrages font partie des collections numérisées de la BNF.

Les travaux contemporains démontrent que la littérature n’est plus un « terrain » réservé aux spécialistes en études littéraires. Deux anthropologues, François Pouillon et Alban Bensa, dans l’introduction aux Terrains d’écrivains (2012) s’exclament : « comment les écrivains, et notamment les plus grands, parviennent-ils, dans leur façon de dire les gens et les choses, à être si convaincants et pertinents, au point qu’en regard, les récits anthropologiques apparaissent souvent… – comment dire ? décalés ! » Loin de nier les textes fondateurs de leur discipline, Pouillon et Bensa redonnent à la littérature de voyage une importance dont elle jouit déjà dans les recherches en géographie et histoire. 

En parcourant le fonds « Voyageurs » dont les ouvrages traversent les siècles, nous souhaitons extraire les récits, lettres et souvenirs, rédigés en français et en anglais, depuis la fin du XVIIIe siècle jusqu’au début du XXe siècle. Par la lecture, la « promenade immobile » selon Flaubert1, nous offrons un voyage par les vastes contrées de l’Empire ottoman à travers les « témoignages » hors des chemins battus : journal d’un officier français à Constantinople (André-Joseph Lafitte-Clavé) ; récits de voyage d’un botaniste (Aucher-Eloy) ou du futur roi, Léopold de Belgique ; enfin, correspondance d’un père lazariste, Eugène Boré. Pour ceux qui souhaitent comparer les regards « occidental » et « oriental », nous suggérons l’édition de la correspondance d’Osman Hamdi Bey relatant son voyage en Irak, établie par Edhem Eldem. 

Dans ce parcours par l’Empire ottoman, ne manquent pas bien évidemment des récits de voyage des écrivains « les plus grands », pour reprendre l’expression de François Pouillon, à l’instar de Chateaubriand, Lamartine, Nerval, Gautier ou Flaubert, que l’on peut rattacher à l’orientalisme littéraire. Ce courant, imprégné de l’esthétique romantique par l’exploitation des thèmes tels que l’exotisme, le dépaysement, la décadence liée au temps qui passe… prend son essor au XIXe siècle et influence aussi bien la littérature que la peinture. Sur ce dernier aspect, nous signalons, à titre indicatif, les études faites par Christine Peltre (1995, 2004) et Frédéric Hitzel (2002). Pour finir ce parcours rapide du XIXe siècle et évoquer une autre discipline, non la moindre, nous signalons l’ouvrage d’Antoine-Ignace Melling, architecte du sultan Sélim III, Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore (1819).

Afin de faire un parallèle avec le présentoir sur les « Femmes et le genre dans l’Empire ottoman », nous mentionnons quelques récits des aventurières de cette époque : la princesse Belgiojoso, engagée dans le Risorgimento, a été obligée de chercher asile dans l’Empire ottoman ; Adèle Hommaire de Hell, femme d’un ingénieur et géographe, Xavier de Hell, accompagne son mari durant ses voyages dans la première moitié du XIXe siècle ; Marcelle Tinayre s’intéresse aux effets de la Révolution des Jeunes Turcs sur les femmes ; et enfin, Gertrude Bell, qui trace les lignes de l’Irak moderne.

En examinant ce riche fonds « Voyageurs » de l’IFEA, la définition de l’orientaliste, c’est-à-dire « homme qui a beaucoup voyagé », donnée par Flaubert dans le Dictionnaire des idées reçues, semble acquérir pleinement sa signification. 

Bibliographie

(La cote des ouvrages est indiquée entre parenthèses)

La littérature de voyage

  • Edmond About, De Pontoise à Stamboul, Paris, Hachette, 1884, (VH 482).
  • André-Joseph Lafitte-Clavé, Journal d’un officier Français à Constantinople en 1784-1788, éd. de Dimitris Anogiàtis-Pelé, Thessalonique, University Studio Press, 2004, (VH 490).
  • Aucher-Eloy, Relations de voyages en Orient de 1830 à 1838, vol. 1 et 2, Paris, Roret, 1843, (VH 236-01/VH 236-02).
  • Getrude Bell, The Letters of Gertrude Bell, London, Benn, 1947, (VH 243).
  • Princesse de Belgiojoso, Asie Mineure et Syrie : Souvenirs de voyages, Paris, Lévy, 1858, (VH 206).
  • Eugène Boré, Correspondance et mémoires d’un voyageur en Orient, vol. 1 et 2, Paris, Fulgence, 1840, (VH 070-01/VH 070-02).
  • François-René de Chateaubriand, L’Itinéraire de Paris à Jérusalem, Paris, Les Productions de Paris, 1963, (VH 247).
  • Gustave Flaubert, Voyage en Orient, Paris, Les Belles Lettres, 1948, (VH 212-02).
  • Théophile Gautier, Constantinople, éd. de Jacques Huré, Istanbul, Isis, 1990, (VH 47
  • L’Orient, vol. 1 et 2, Paris, Charpentier-Fasquelle, 1893, (VH 213).
  • Adèle Hommaire de Hell, Mémoires d’une aventurière (1833-1852), Paris, Plon, 1934, (VH 218).
  • Léopold de Belgique (futur Léopold II), Voyage à Constantinople, éd. de Sophie Basch, Paris, Éditions Complexe, 1997, (VH 496).
  • Antoine-Ignace Melling, Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore d’après les dessins de M. Melling, architecte de l’empereur Sélim III et dessinateur de la Sultane Hadidgé, Paris, Didot, 1819, (VH 031).
  • Joseph-François Michaud, Correspondance d’Orient, vol. 1-8, Bruxelles, Gregoir-Wouters, 1841, (VH 043-01/VH 043-02/VH 043-03/VH 043-04).
  • Moltke, Lettres du maréchal de Moltke sur l’Orient, trad. par Alfred Marchand, Paris, Sandoz-Fischbacher, 1872, (VH 264).
  • Gérard de Nerval, Voyage en Orient, vol. 1 et 2, Paris, Imprimerie Nationale, 1997, (VH 473-01/VH 473-02).
  • Alexis de Valon, Une année dans le Levant : Voyage en Sicile, en Grèce et en Turquie, Paris, Dauvin-Fontaine, 1850, (VH 249).
  • Marcelle Tinayre, Notes d’une voyageuse en Turquie, Paris, Calmann-Lévy, 1909, (VH 382).

Les études critiques sur la littérature de voyage

  • Lamartine Turquie, Actes du colloque international, éd. de Gertrude Durusoy, Izmir, Ege Universitesi, 2004, (VH 492).
  • Villes, voyages et voyageurs en Méditerranée, Actes du colloque, décembre 1987 – juin 1988, Cahiers de la Méditerranée, vol. 35, Nice, Université de Nice, 1988, (VH 437).
  • Sophie Basch, Pierre Chuvin, Michel Espagne et al. (éd.), L’orientalisme, les orientalistes et l’Empire ottoman de la fin du XVIIIe à la fin du XXe siècle, Actes du colloque international (AIBL, 12-13 février 2010), Paris, AIBL, 2011, (Tur Ho 360).
  • Alban Bensa et François Pouillon (éd.), Terrains d’écrivains, Toulouse, Anacharsis, 2012.
  • Jean-Claude Berchet, Le voyage en Orient. Anthologie des voyageurs français dans le Levant au XIXe siècle, Paris, Laffont, 1985, (VH 395).
  • Elisabetta Borromeo, Voyageurs occidentaux dans l’Empire ottoman (1600-1644), vol. 2, Paris, IFEA/Maisonneuve et Larose, 2007, (VH 507).
  • Marie-Louise Dufrenoy, L’Orient romanesque en France 1704-1789 : Étude d’histoire et de critique littéraire, vol. 1 et 2, Montréal, Beauchemin, 1946, (VH 238-01/VH 238-02).
  • Edhem Eldem, Un Ottoman en Orient, Osman Hamdi Bey en Irak, 1869-1871, Paris, Actes du Sud, 2010, (VH 509).
  • Frédéric Hitzel, Couleurs de la Corne d’Or. Peintres voyageurs à la Sublime Porte, Paris-Courbevoie, ACR édition, 2002.
  • Christine Peltre, L’atelier du voyage : les peintres en Orient au XIXe siècle, Paris, Le Promeneur, 1995.
  • Orientalisme, Paris, Terrail, 2004.
  • Dictionnaire culturel de l’orientalisme, Paris, Hazan, 2008.
  • François Pouillon (éd.), Dictionnaire des orientalistes de langue française, Paris, Karthala, 2008, (U 66).
  • Reinhold Schiffer, Turkey Romanticized Images of the Turks in Early 19th Century English Travel Literature with an Anthology of Texts, Bochum, Brockmeyer, 1982, (VH 375).
  1. Dans Madame Bovary, Léon dit à Emma : « on se promène immobile dans des pays que l’on croit voir. » Gustave Flaubert, Madame Bovary, Le Livre de Poche, 1961, p. 107. [↩]
Vitrinde

Osmanlı İmparatorluğu’nda Batılı gezginler

Laisser un commentaire
Version française

Nisan 2014

« Hayalgücü kitap ile lamba arasındadır. »
Michel Foucault, Gustave Flaubert’in Aziz Antonio’nun baştan çıkışı adlı eserinin önsözünden

IFEA kütüphanesi, kültürel çalışmalar vitrininin bir nevi devamı olarak bu ay seyahatnamelere değiniyor. Osmanlı İmparatorluğu’nu konu edinen çoğunlukla İngilizce veya Fransızca yazılmış 650 eserlik, çeşit bakımından zengin IFEA “seyahatname derlemi”; tarih, edebiyat, sosyoloji ve coğrafya alanlarından araştırmacılar için çok katmanlı bir kaynak niteliğinde1.

Günümüz araştırmalarının gösterdiği gibi edebiyat, yalnızca edebiyat uzmanlarına özgü bir saha olmakla sınırlı değil. Antropolog François Pouillon ve Alban Bensa, 2012 tarihli Terrains d’écrivains (Yazarların araştırma sahaları) isimli kitaplarının önsözünde şöyle diyor: “yazarlar özellikle de en büyükleri insanı ve olayları nasıl bu denli ikna edici ve yerinde ifade etmeyi becerebiliyorlar? O kadar ki antropolojik anlatılar bunlarla karşılaştırıldıklarında genelde nasıl desek … konu dışı kalıyor!” Pouillon ve Bensa, kendi alanlarının temel metinlerine sırt çevirmeden tıpkı coğrafya ve tarih alanındaki araştırmaların zaten göstermeye başladığı ilgi gibi gezi edebiyatına hakettiği önemi yeniden veriyorlar.

En eski eserlerin 16. yüzyıla dayandığı seyahatname derlemini işlemekteki amacımız, 18. yüzyıl sonundan 20. yüzyıl başına kadar olan dönemde kaleme alınmış eserlerden bazı mektupları, hikayeleri ve anıları gözler önüne getirmek. Flaubert’in “hareketsiz gezinti”2 dediği okuma eylemi, Osmanlı İmparatorluğu’nun geniş topraklarında o güne “tanıklık eden” yazılar sayesinde bize alışılagelmişin dışında bir yolculuk sunuyor; bunlara örnek olarak  André-Joseph Lafitte-Clavé ismindeki İstanbul’da görevli Fransız subayının günlüğünü, bitkibilimci Aucher-Eloy’nın veya sonradan Belçika Kralı olacak Leopold’un gezi yazılarını ya da Lazar rahibi Eugène Boré’nin mektuplaşmalarını sayabilir, “Batılı” ve “Doğulu” bakış açısını karşılaştırmak isteyenlere de Osman Hamdi Bey’in Irak seyahatini anlattığı mektuplarının Edhem Eldem’in yayına hazırladığı derlemeyi önerebiliriz. 

Osmanlı İmparatorluğu’nun konu edildiği bu metinlerin arasında François Pouillon’un “en büyükler” diye nitelediği Chateaubriand, Lamartine, Nerval, Gautier ya da Flaubert gibi edebiyatta doğuculuk denince akla gelen yazarların gezi yazıları da bulunuyor. Uzak, yabancı ülkeler ve buralarda çevreye duyulan yabancılık, zamanın ilerlemesinin bir düşüş başlangıcı olarak algılanması gibi Romantik sanat anlayışına mahsus konuların işlendiği bu akım, 19. yüzyılda yükselişe geçmiş ve edebiyatta olduğu kadar resim sanatında da etkili olmuştur. Bu son nokta hakkında bilgi vermesi açısından Christine Peltre’in 1995 ve 2004 tarihli, Frédéric Hitzel’in de 2002’de yayınlanmış çalışmalarından söz edebiliriz. 19. yüzyıl ile ilgili son olarak, Sultan III.Selim’in mimarı Antoine-Ignace Melling’in İstanbul ve Boğaz Kıyılarına Pitoresk Seyahat (Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore) isimli eserini de hatırlatalım.

Nisan 2013’te hazırlanmış Osmanlı İmparatorluğu’nda kadın ve cinsiyet vitriniyle de bir koşutluk kurmak için o dönemin bazı maceracı hanımlarının yazılarını da belirtmeden geçmeyelim. İtalya’nın birleşmesi yanlısı Belgiojoso Prensesi ülkesinden uzaklaştırıldığında Osmanlı İmparatorluğu’nda sürgün hayatı yaşamış, mühendis ve coğrafyacı Xavier de Hell’in eşi Adèle Hommaire de Hell kocasına 19.yüzyılın ilk yarısında yaptığı yolculuklar sırasında eşlik etmiş, Marcelle Tinayre Jöntürk Hareketi’nin kadınlar üzerindeki etkileriyle ilgilenmiş ve Gertrude Bell de Irak’ın bugünkü sınırlarını çizmekte etkili olmuştur.

IFEA’nın bu zengin seyahatnameler derlemini inceledikçe, Flaubert’in Yerleşik Düşünceler Sözlüğü‘nde şarkiyatçı kelimesini “çok gezmiş kimse” olarak tanımlamasının da ne kadar anlamlı olduğunu düşünmekten insan kendini alamıyor.

Kaynakça (Eserlerin IFEA Kütüphanesi’ndeki yerleri parantez içinde belirtilmiştir.)

Gezi yazıları

  • Edmond About, De Pontoise à Stamboul, Paris, Hachette, 1884, (VH 482).
  • André-Joseph Lafitte-Clavé, Journal d’un officier Français à Constantinople en 1784-1788, éd. de Dimitris Anogiàtis-Pelé, Thessalonique, University Studio Press, 2004, (VH 490).
  • Aucher-Eloy, Relations de voyages en Orient de 1830 à 1838, vol. 1 et 2, Paris, Roret, 1843, (VH 236-01/VH 236-02).
  • Getrude Bell, The Letters of Gertrude Bell, London, Benn, 1947, (VH 243).
  • Princesse de Belgiojoso, Asie Mineure et Syrie : Souvenirs de voyages, Paris, Lévy, 1858, (VH 206).
  • Eugène Boré, Correspondance et mémoires d’un voyageur en Orient, vol. 1 et 2, Paris, Fulgence, 1840, (VH 070-01/VH 070-02).
  • François-René de Chateaubriand, L’Itinéraire de Paris à Jérusalem, Paris, Les Productions de Paris, 1963, (VH 247).
  • Gustave Flaubert, Voyage en Orient, Paris, Les Belles Lettres, 1948, (VH 212-02).
  • Théophile Gautier, Constantinople, éd. de Jacques Huré, Istanbul, Isis, 1990, (VH 477).
  • L’Orient, vol. 1 et 2, Paris, Charpentier-Fasquelle, 1893, (VH 213).
  • Adèle Hommaire de Hell, Mémoires d’une aventurière (1833-1852), Paris, Plon, 1934, (VH 218).
  • Léopold de Belgique (futur Léopold II), Voyage à Constantinople, éd. de Sophie Basch, Paris, Éditions Complexe, 1997, (VH 496).
  • Antoine-Ignace Melling, Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore d’après les dessins de M. Melling, architecte de l’empereur Sélim III et dessinateur de la Sultane Hadidgé, Paris, Didot, 1819, (VH 031).
  • Joseph-François Michaud, Correspondance d’Orient, vol. 1-8, Bruxelles, Gregoir-Wouters, 1841, (VH 043-01/VH 043-02/VH 043-03/VH 043-04).
  • Moltke, Lettres du maréchal de Moltke sur l’Orient, trad. par Alfred Marchand, Paris, Sandoz-Fischbacher, 1872, (VH 264).
  • Gérard de Nerval, Voyage en Orient, vol. 1 et 2, Paris, Imprimerie Nationale, 1997, (VH 473-01/VH 473-02).
  • Alexis de Valon, Une année dans le Levant : Voyage en Sicile, en Grèce et en Turquie, Paris, Dauvin-Fontaine, 1850, (VH 249).
  • Marcelle Tinayre, Notes d’une voyageuse en Turquie, Paris, Calmann-Lévy, 1909, (VH 382).
  • Gezi yazısı üzerine eleştirel çalışmalar
  • Lamartine Turquie, Actes du colloque international, éd. de Gertrude Durusoy, Izmir, Ege Universitesi, 2004, (VH 492).
  • Villes, voyages et voyageurs en Méditerranée, Actes du colloque, décembre 1987 – juin 1988, Cahiers de la Méditerranée, vol. 35, Nice, Université de Nice, 1988, (VH 437).
  • Sophie Basch, Pierre Chuvin, Michel Espagne et al. (éd.), L’orientalisme, les orientalistes et l’Empire ottoman de la fin du XVIIIe à la fin du XXe siècle, Actes du colloque international (AIBL, 12-13 février 2010), Paris, AIBL, 2011, (Tur Ho 360).
  • Alban Bensa et François Pouillon (éd.), Terrains d’écrivains, Toulouse, Anacharsis, 2012.
  • Jean-Claude Berchet, Le voyage en Orient. Anthologie des voyageurs français dans le Levant au XIXe siècle, Paris, Laffont, 1985, (VH 395).
  • Elisabetta Borromeo, Voyageurs occidentaux dans l’Empire ottoman (1600-1644), vol. 2, Paris, IFEA/Maisonneuve et Larose, 2007, (VH 507).
  • Marie-Louise Dufrenoy, L’Orient romanesque en France 1704-1789 : Étude d’histoire et de critique littéraire, vol. 1 et 2, Montréal, Beauchemin, 1946, (VH 238-01/VH 238-02).
  • Edhem Eldem, Un Ottoman en Orient, Osman Hamdi Bey en Irak, 1869-1871, Paris, Actes du Sud, 2010, (VH 509).
  • Frédéric Hitzel, Couleurs de la Corne d’Or. Peintres voyageurs à la Sublime Porte, Paris-Courbevoie, ACR édition, 2002.
  • Christine Peltre, L’atelier du voyage : les peintres en Orient au XIXe siècle, Paris, Le Promeneur, 19
  • Orientalisme, Paris, Terrail, 2004.
  • Dictionnaire culturel de l’orientalisme, Paris, Hazan, 2008.
  • François Pouillon (éd.), Dictionnaire des orientalistes de langue française, Paris, Karthala, 2008, (U 66).
  • Reinhold Schiffer, Turkey Romanticized Images of the Turks in Early 19th Century English Travel Literature with an Anthology of Texts, Bochum, Brockmeyer, 1982, (VH 375)
  1. Bu eserlerden bazılarına Fransa Ulusal Kütüphanesi’nin elektronik kaynaklar dizininden ulaşılabilinir: http://gallica.bnf.fr/ [↩]
  2. Madame Bovary‘de Leon Emma’ya şöyle söyler: “hayalimizde canlandırdığımız diyarlarda hareket etmeden  dolaşıyoruz” Gustave Flaubert, Madame Bovary, Le Livre de Poche, 1961, s. 107. [↩]
Vitrinde

Kültürel çalışmalar (Cultural studies)

Laisser un commentaire
Version française

Mart 2014

“Kültür” kavramı, kıstas olarak kabul gören bir referanslar bütünü anlamına gelmektense, “bir sosyal topluluğa özgü yaşama, değerlendirme ve düşünme biçimleri” olarak tanımlanmalıdır (Cuche, 1996).

Kültürel çalışmalar (cultural studies), Fransa’da halen fazlaca tanınmamaktadır. 1960lı yıllarda İngiltere’de doğan ve geniş ölçüde Amerika Birleşik Devletleri’nde gelişen bu araştırma dalı, Anglosakson kültürün izlerini taşır. Buradaki kültürden kastımız, “okumuşluk ve bilgililiğin getirdiği kültür” değil de “bir sosyal sınıfa özgü yaşama, değerlendirme ve düşünme biçimleri olarak anlaşılmalıdır (Cuche, 1996)”. Bu biçimlerin ele alınmasında; antropoloji, medya çalışmaları (media studies), sosyoloji, edebiyat, psikanaliz ve coğrafya gibi değişik bilim dalları devreye girer. Marx, Gramsci, Althusser gibi angaje yazarların metinleriyle ilişkilenilir ve eleştirel bir duruş savunulur.

Burada söz konusu, yeni bir bilim dalı değil de böylesi bir bağlamda ortaya çıkmışlığın kendilerine özgünlük sağladığı yeni araştırma sahalarıdır. Cinsiyet araştırmaları (gender studies, queer studies, gay and lesbian studies), sömürgecilik sonrası araştırmaları (post-colonial studies, subaltern studies), tercüme araştırmaları (translation studies) artık vazgeçilmez olmuş, yeni bakış açıları kazandırmışlardır. Bir güç sorunsalı olarak ele alınan kültür, kuramsal sorgulamalar ve uygun kavramlar ışığında incelenmelidir. İdeoloji, hegemonya, direniş ve kimlik, kültürel çalışmalar alanının temel kavramlarındandır ve büyük ölçüde, Fransız Kuramı diye bilinen (french theory) akımın Foucault, Derrida, Deleuze ve Guattari gibi yazarlarından alıntılanmıştır (bkz. François Cusset’nin kitabı).

Kendisi zaten yüklü olan Fransız bağlamı, bu yazının okurla buluşmasına az imkan tanımıştır. Temel yapıt olarak kabul gören eserlerin çevirisi, seneleri (bazen on yıllık dönemleri) almaktadır, ayrıca bu metinlerin üniversitelerde İngiliz dilinde işlenmesi de son derece sınırlıdır (bkz. Amsterdam Yayınları’nın çeviri girişimleri). Armand Mattelard ve Erik Neveu, 2008 basımlı eserlerinde, Fransa’da Annales Tarih Okulu ile beraber, okuma sosyolojisi gibi benzer temalı çalışmaların yükselişe geçtiğini belirtmekte ayrıca eylem ve araştırma arasındaki yaklaşım farkına dikkat çekmektedir. Kendilerini aktivist olarak addetmekten çekinmeyen Anglosakson araştırmacıların yaklaşımları, Fransa’da bilimselliğin güvencesi sayılan nesnellik arayışını genellikle göz ardı etmektedir. Bununla beraber, bağımlı tarih, küresel tarih gibi alanlar son on yıldır gittikçe büyüyen bir ilginin odağı haline gelmiş ve eylemcilik etiketini illa da öne sürmeden birçok yayında sesini duyurmuştur((Aralarinda Hermès, Géographie et Culture ve Clio (özellikle şu sayı:« À nos lectrices et lecteurs », Clio, n°37, p.7-8, 2013) gibi süreli yayınların bulunduğu birçok yayın, kültürel çalışmaların uyandırdığı yankıdan söz ediyor.)).

Elli senedir Kültürel çalışmalar alanı, yükseliş zamanları gibi yolundan saptığı anlar da yaşamıştır. Kültürel bir “somutluğu”, “metinleştirme” eğilimi ile tarih ve ekonomiyle pek az ilgilenmesinden ötürü çokça eleştirilmiştir((Pierre Bourdieu, Loïc Wacquant. « Sur les ruses de la raison impérialiste ». Actes de la recherche en sciences sociales 121, no 1 (1998): 109-118, [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/arss_0335-5322_1998_num_121_1_3250] )) (bkz. Sokal vakası((Fizik profesörü Alan Sokal’in kaleme aldığı, kurmaca bir makalenin bir kültürel çalışmalar yayınında yer alması üzerine şu yüzüne çıkan tartışmalar)) ). Bununla birlikte, günümüz kültürlerinin anlaşılmasında özellikle cinsiyet ve topluluklara aidiyet konularında katkıları olmuştur. Bilim dallarının bir araya gelmesi ile ölçütlerin birbirine karışması arasındaki konumuyla acaba kültürel coğrafya da umut vaadeden bir çerçeve olarak karşımıza çıkabilir mi?

Kaynakça 

Aşağıda verilen kaynakların dökümü, yalnızca bir seçkidir, başka öğeler de buraya eklenebilir (bkz. yazar çizelgesi). Kaynakçanın Fransızca eserler kısmı, konuya giriş niteliğindedir. Artık gittikçe daha fazla metin Fransızca’ya çevrilse de bu seçki, kaynak dilde okumaya bir teşviktir. Öneriler arasında ayrıca bazı internet siteleri de bulunmaktadır.

Fransa’daki kültürel çalışmalar

  • Cusset, François, French Theory, Foucault, Derrida, Deleuze et Cie et les mutations de la vie intellectuelle aux États-Unis , Editions la Découverte, 2013
  • Pétré-Grenouilleau, Olivier. « La galaxie histoire-monde ». Le Débat n° 154, no 2 (1 mars 2009): 41-52. doi:10.3917/deba.154.0041.
  • Mattelart, Armand, et Érik Neveu. Introduction aux cultural studies. 1 vol. Nouvelle éd. Repères 363. Paris: la Découverte, 2008.
  • Glevarec, Hervé, Éric Macé, et Éric Maigret, Cultural studies: anthologie. 1 vol. Médiacultures. Paris: A. Colin INA, 2008.
  • Douki, Caroline, et Philippe Minard. « Histoire globale, histoires connectées?: un changement d’échelle historiographique?? » Revue d’histoire moderne et contemporaine n° 54-4bis, no 5 (12 décembre 2007): 7-21.
  • Michael Samers, Collectif – Christine Chivallon, Pascal Ragouet,  Discours scientifiques et contextes culturels. Géographies françaises et britanniques à l’épreuve postmoderne, MSHA, 1999

Cinsiyet çalısmaları (Gender, Gay and Lesbian, Queer studies)

  • Butler, Judith “Queer Alliance and Anti-War Politics” Talk at 5th International Meeting Against Homophobia, Kaos GL, Ankara, 2010. http://www.antihomofobi.org/arsiv/2010en_queer_alliance.htm
  • Butler, Judith. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York and London: Routledge, 1999 [1990], Preface (1999), Preface (1990), Chapter 1( pp.vii-44), Chapter 2 (pp.45-91) and pp.171-190.
  • Haraway, Donna, “A Cyborg Manifesto: Science, Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century” in Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature, New York: Routledge, 1991, pp.149-181.
  • Haraway, Donna. « Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective ». Feministstudies 14, no 3 (1988): 575 599.
  • Rubin, Gayle “The Traffic in Women: Notes on the ‘Political Economy’ of Sex” in Toward an Anthropology of Women , Rayna Reiter, ed., Monthly Review Press, New York, 1975, pp.157-210.

Sömürgecilik sonrası çalısmaları (Post-colonial and Subaltern studies)

  • Appadurai, Arjun. Après le colonialisme: les conséquences culturelles de la globalisation. Traduit par Françoise Bouillot. Paris: Payot, 2001.
  • Bhabha, Homi K. Les lieux de la culture: une théorie postcoloniale. Traduit par Françoise Bouillot. 1 vol. Paris: Payot, 2007 
  • Said, Edward W. L’orientalisme: l’Orient créé par l’Occident. Çev.  Catherine Malamoud et Claude Wauthier. Nouv. éd. augm. La couleur des idées. Paris: Éd. du Seuil, 1997.
  • Chakrabarty, Dipesh.  “Introduction” in Provincializing Europe: Postcolonial Thought and Historical difference, Princeton University Press, 2000
  • Gilroy, Paul, “The Crisis of ‘Race’ and Raciology” in Against Race: Imagining Political Culture Beyond the Colour Line, Harvard University Press, Cambridge, 2000, pp.11-53.

Medya çalışmaları (Media studies)

  • Stuart Hall, “Encoding/Decoding” in Culture, Media, Language, eds. Stuart Hall, Dorothy Hobson, Andrew Lowe and Paul Willis, Routledge, London, 1980, pp.128-138. 

Kültürel coğrafya

  • David Harvey, Rebel Cities: From the Right to the City to Urban Revolution, London and New York: Verso, 2012. /

Antropoloji

  • C. Geertz, The Interpretation of Cultures, New York: Basic Books,
  • Stuart Hall, “Who Needs Identity?” in Questions of Cultural Identity, eds. Stuart Hall and Paul du Gay, London: Sage, 1996, pp.1-27.
  • Sara Ahmed, The Cultural Politics of Emotion, Edinburgh: Edinburgh Univ. Press, 2004.
  • Lauren Berlant, Cruel Optimism, Durham & London: Duke Univ. Press, 2011.

İnternet kaynakları

Présentoir

Tour d’horizon des Études Culturelles

Un commentaire
Türkçe çeviri

Mars 2014

La notion de « culture », plutôt que de désigner un panthéon de références doit se définir comme « les manières de vivre, sentir, penser propre à un groupe social » (Cuche, 1996).

Les études culturelles (cultural studies) sont encore peu connues en France. Nées en Angleterre dans les années 60 et largement développées aux États-Unis, c’est un champ de recherche marqué par la culture académique anglo-saxonne. La définition de « culture » y est comprise, non comme « culture lettrée », mais comme « les manières de vivre, sentir, penser propre à un groupe social » (Cuche, 1996). Elles combinent l’approche de disciplines diverses : anthropologie, médiologie (media studies), sociologie, littérature, psychanalyse, géographie… Elles se réfèrent à une littérature engagée (Marx, Gramsci, Althusser…) et défendent une approche critique.

Plutôt qu’une nouvelle discipline, ce sont les nouveaux domaines de recherche lancés dans ce contexte qui leur confèrent leur spécificité. Les études de genre (gender studies, queer studies, gay and lesbian studies), les études post-coloniales (post-colonial studies, subaltern studies), les études de traduction (translation studies) ont permis d’ouvrir de nouvelles perspectives, désormais incontournables. Pensée comme une problématique de pouvoir, la culture doit être analysée à l’aune d’interrogation théorique et de concepts appropriés. Idéologie, hégémonie, résistance et identité sont les notions structurantes des travaux en cultural studies. Elles empruntent largement aux auteurs de la « French theory » (cf. le livre de François Cusset sur la question) : Foucault, Deleuze et Guattari, Derrida ….

Le contexte français déjà dense a laissé peu de place à la réception de cette littérature. Les traductions d’ouvrages considérés comme majeurs se font avec plusieurs années (voire décennies) de décalage et l’étude en anglais académique reste marginale (cf. travail de traduction des éditions Amsterdam). Armand Mattelard et Erik Neveu rappellent l’effervescence hexagonale qui voit se développer des thématiques similaires avec l’école des Annales, la sociologie de la lecture (Mattelard, Neveu, 2008). Ils notent également la différence d’approche dans l’articulation entre engagement et recherche. Si les chercheurs anglo-saxons n’hésitent pas à se revendiquer « activistes », les prises de position restent souvent associées à un abandon d’une recherche d’objectivité garante de scientificité en France. Elles font cependant l’objet d’un intérêt grandissant depuis une dizaine d’année et trouvent des ponts et des prolongements dans de nombreuses publications1sans nécessairement se revendiquer de cette étiquette (Histoire connectée, Histoire mondiale).

Depuis 50 ans, les Cultural studies ont connu années fastes et égarements. Elles ont fait l’objet de nombreuses critiques2 (cf. l’affaire Sokal3 ) : une tendance à « textualiser », un « matérialisme » culturel, et trop peu d’attention à l’histoire et à l’économie. Il n’en reste pas moins qu’elles ont contribué à la connaissance des cultures contemporaines, notamment sur les questions de genre et d’appartenance communautaire. Entre combinaison des disciplines et emboîtement des échelles, la géographie culturelle ne serait-elle pas un cadre prometteur ?   

Bibliographie 

La liste de références présentées n’est pas exhaustive (voir carte des auteurs de référence). Quelques ouvrages en français permettront d’avoir de premiers repères.  Elle a également pour but d’encourager la lecture dans la langue source, même si de plus en plus de textes clés sont désormais traduits en français. Quelques sites Internet sont également suggérés.

Les Cultural studies en France

  • Cusset, François, French Theory, Foucault, Derrida, Deleuze et Cie et les mutations de la vie intellectuelle aux États-Unis , Editions la Découverte, 2013
  • Pétré-Grenouilleau, Olivier. « La galaxie histoire-monde ». Le Débat n° 154, no 2 (1 mars 2009): 41-52. doi:10.3917/deba.154.0041.
  • Mattelart, Armand, et Érik Neveu. Introduction aux cultural studies. 1 vol. Nouvelle éd. Repères 363. Paris: la Découverte, 2008.
  • Glevarec, Hervé, Éric Macé, et Éric Maigret, Cultural studies: anthologie. 1 vol. Médiacultures. Paris: A. Colin INA, 2008.
  • Douki, Caroline, et Philippe Minard. « Histoire globale, histoires connectées?: un changement d’échelle historiographique?? » Revue d’histoire moderne et contemporaine n° 54-4bis, no 5 (12 décembre 2007): 7-21.
  • Michael Samers, Collectif – Christine Chivallon, Pascal Ragouet,  Discours scientifiques et contextes culturels. Géographies françaises et britanniques à l’épreuve postmoderne, MSHA, 1999

Les études de genre (Gender, Gay and Lesbian, Queer studies)

  • Butler, Judith “Queer Alliance and Anti-War Politics” Talk at 5th International Meeting Against Homophobia, Kaos GL, Ankara, 2010. http://www.antihomofobi.org/arsiv/2010en_queer_alliance.htm
  • Butler, Judith. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York and London: Routledge, 1999 [1990], Preface (1999), Preface (1990), Chapter 1( pp.vii-44), Chapter 2 (pp.45-91) and pp.171-190.
  • Haraway, Donna, “A Cyborg Manifesto: Science, Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century” in Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature, New York: Routledge, 1991, pp.149-181.
  • Haraway, Donna. « Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective ». Feministstudies 14, no 3 (1988): 575 599.
  • Rubin, Gayle “The Traffic in Women: Notes on the ‘Political Economy’ of Sex” in Toward an Anthropology of Women , Rayna Reiter, ed., Monthly Review Press, New York, 1975, pp.157-210.

Les études post-coloniales (Post-colonial and Subaltern studies)

  • Appadurai, Arjun. Après le colonialisme: les conséquences culturelles de la globalisation. Traduit par Françoise Bouillot. Paris: Payot, 2001.
  • Bhabha, Homi K. Les lieux de la culture: une théorie postcoloniale. Traduit par Françoise Bouillot. 1 vol. Paris: Payot, 2007.
  • Said, Edward W. L’orientalisme: l’Orient créé par l’Occident. Traduit par Catherine Malamoud et Claude Wauthier. Nouv. éd. augm. La couleur des idées. Paris: Éd. du Seuil, 1997.
  • Chakrabarty, Dipesh.  “Introduction” in Provincializing Europe: Postcolonial Thought and Historical difference, Princeton University Press, 2000
  • Gilroy, Paul, “The Crisis of ‘Race’ and Raciology” in Against Race: Imagining Political Culture Beyond the Colour Line, Harvard University Press, Cambridge, 2000, pp.11-53.

Médiologie, études des médias (Media studies)

  • Stuart Hall, “Encoding/Decoding” in Culture, Media, Language, eds. Stuart Hall, Dorothy Hobson, Andrew Lowe and Paul Willis, Routledge, London, 1980, pp.128-138. 

Géographie culturelle

  • David Harvey, Rebel Cities: From the Right to the City to Urban Revolution, London and New York: Verso, 2012. /

Anthropologie

  • C. Geertz, The Interpretation of Cultures, New York: Basic Books,
  • Stuart Hall, “Who Needs Identity?” in Questions of Cultural Identity, eds. Stuart Hall and Paul du Gay, London: Sage, 1996, pp.1-27.
  • Sara Ahmed, The Cultural Politics of Emotion, Edinburgh: Edinburgh Univ. Press, 2004.
  • Lauren Berlant, Cruel Optimism, Durham & London: Duke Univ. Press, 2011.

Sur Internet

  1. De nombreuses publications témoignent de l’impact des cultural studies. Entre autres : revue Hermès, revue Géographie et Culture, revue Clio (notamment « A nos lectrices et lecteurs », Clio, n°37, p7-8, 2013)… [↩]
  2. Pierre Bourdieu, et Loïc Wacquant. « Sur les ruses de la raison impérialiste ». Actes de la recherche en sciences sociales 121, no 1 (1998): 109-118, [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/arss_0335-5322_1998_num_121_1_3250] [↩]
  3. Débats liés à la publication d’un article canular rédigé par le physicien Alan Sokal dans une revue d’études culturelles [↩]
Actualités, Vitrinde

Birinci Dünya Savaşı

Laisser un commentaire
Version française

Şubat 2014

Bu vitrin, Birinci Dünya Savaşı’nın yüzüncü yıldönümü anmaları (Mission du Centenaire 14-18) kapsamında gerçekleştirilmiştir.

Balkan Savaşları’ndan (1912-1913) Kurtuluş Savaşı’na, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki savaş hali 1914-1918 çerçevesini aşar. Bu nedenle, Birinci Dünya Savaşı -Türkiye’den- bir “savaş içinde savaş” olarak görünür. Savaş tarihinin yazımı, uzun zaman boyunca bir “çatışma tarihi”, askeri ve diplomatik gelişmelere odaklanıldığı bir anlatı olarak kalıplaşmış ve sadece ulusal bir bakışa ve milliyetçi bir yöne hapsolmuştur. Yakın bir zamana kadar neredeyse tekelde bulunan “askeri” tarih bugün değişik şekillerde devam ediyor: Bir yandan, Türk Genel Kurmay Başkanlığı’nın Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi (ATASE) ile diğer yandan Osmanlı cephesi üzerine yazmış Amerikan subay Edward J. Erickson’un çalışması gibi yabancı kaynakların türettiği “resmi” tarih söz konusu. Bu “klasik” yaklaşım, savaşı cephelere ayırır (Kafkas, Mezopotamya, Balkanlar) ve herşeyden önce çarpışmaların aktarılmasıyla ilgilenir. 1930lu yıllardan beri, subay anıları düzenli olarak yayınlanmıştır1. Bununla beraber, burada sözkonusu “yukarıdan inme bir tarih”tir çünkü bu, özellikle rütbeli askerlerin hatıralarına dayanır.

Yakın zamanda, Birinci Dünya Savaşı’nın tarih yazımı Avrupa’da ve Anglosakson ülkelerde  gözlemlenenlere benzer bir aşama kaydetti2. Bu ayki vitrin aracılığıyla göstermek istediğimiz yeni tarih yazımı, Türk ve yabancı akademisyenler arasında teatinin, hatırı sayılır bir tercüme işinin ve de yenilikçi bir yerli üretimin meyvesi. Burada başlıca iki dönem göze çarpar; 1970 ve 1980li yıllar ile 2000’den 2010’a geçen on yıllık dilim. Savaşın ekonomik tarihi hakkında Zafer Toprak’ın 70ler’in sonu ile 80ler’in başında yayımlanan çalışmaları, bir dönüm noktası teşkil eder. Yazarın Türkiye’de Milli İktisat adlı eseri, savaş ekonomisini 1908-1918 Jöntürk döneminin genelinde masaya yatırılmasını sağlamıştır3. 2000-2010 arasında, savaşın toplumsal ve kültürel tarihi, Türkiye’de tıp ya da savaş mahkumları gibi konularla da ilgilenen makale ve kitaplar sayesinde yükselişe geçti. Boğaziçi Üniversitesi’nde savunduğu ve 2012’de yayımlanan doktora tezinde Mehmet Beşikçi, “Topyekün savaş” kavramını Osmanlı’nın durumu açısından ilk kez masaya yatırdı4. Hem araştırma konularını hem de bunların çevresinde beliren soruları ilgilendiren, tarih yazımı alanında kendini gösteren, bu gerçek yenilenme, tartışmalardan arınmış değildir. Hatta durum bunun tam tersidir bu yüzden günümüzde bu çalışmaları sürdürmek anlamlıdır. Örneğin, bu yeni yaklaşımları Birinci Dünya Savaşı’nın yüzüncü yıldönümünü anma etkinlikleri destekliyor. 9-12 Nisan 2014 tarihlerinde, Tarih Vakfı, Orient Institut ve IFEA  ortaklaşa bir kolokyum düzenleyecekler. “Not All Quiet on the Ottoman Fronts: Neglected Perspectives on a Global War, 1914-18” başlıklı etkinliğin amacı tarih yazımındaki bu yenilenmenin devamını sağlamak ve Osmanlı cephesiyle ilgili üretimi desteklemek. Tam da bununla ilgili olarak, savaşın kültürel ve toplumsal tarihi hakkında paneller düzenlenecek [http://www.ottomanfronts1914-1918.org/. Ayrıca 2014’te IFEA, Fransız Pierre Loti Lisesi ile işbirliği içerisinde, Türkiye ve Fransa’da Birinci Dünya Savaşı’nın lisede işlenilişi üzerine bir program yürütecek. 2013’te başlatılan ve Birinci Dünya Savaşı’nı anma etkinliklerini düzenleyen kurum [logo] tarafından etkinlikler çerçevesine resmen kabul edilen bu program, Birinci Dünya Savaşı’nın okullarda öğretildiği şekliyle, Fransa ve Türkiye cephesinden, ulusal tarih yazımı bakımından ele alınışını kıyaslamayı hedefliyor. Program, 7 Nisan 2014 günü bir çalıştay düzenlenmesine ayrıca da bir IFEA Dosyası’nın çıkmasına da vesile olacak.

Kaynakça

  • Feroz Ahmad, “War and Society under the Young Turks, l908-l918”, Review (Fernand Braudel Center) vol.XI, no 2, printemps l988, p.265-286 ; en turc : “Jön Türkler döneminde Savaş ve Toplum” in Tarih ve Toplum, no 64, pp.239-248.
  • Mustafa Aksakal, The Ottoman Road to War in 1914: The Ottoman Empire and the First World War. Cambridge, Cambridge University Press, 2008.
  • Mehmet Beşikçi, “Militarizm, topyekûn savaş ve gençliğin seferber edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda paramiliter dernekler”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, no 8, printemps 2009, pp.49-92.
  • Mehmet Besikçi, The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War : Between Voluntarism and Resistance, Leiden, Brill, 2012.
  • Fuat Dündar, İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), Istanbul, İletişim, 2001.
  • Fuat Dündar, Modern Türkiye’nin Şifresi & İttihat Ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918), Istanbul, İletişim, 2013.  
  • Hans Lukas Kieser, Doğu Vilayetleri’nde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938, İstanbul, İletişim, 2013.
  • Loubna Lamrhari, “La fabrique d’un récit kémalisé dans les musées militaires en Turquie”, in Julien Mary, Frédéric Rousseau(dir.), Entre Histoires et Mémoires La guerre au musée Essais de Muséohistoire (2), Michel Houdiard, 2013
  • Maurice Larcher, La guerre turque dans la guerre mondiale,  Paris, E. Chiron et Berger-Levrault, 1926 ; il s’agit du seul ouvrage français sur la guerre traduit en turc ottoman : Büyük Harp’te Türk Harbi, Askeri Matbaa, 1927, trad. : Bursali Mehmet Nihat.
  • Donald McKale, War by Revolution: Germany and Great Britain in the Middle East in the Era of World War I, 2008.
  • Hikmet Özdemir, Salgın Hastalıklardan Ölümlere (1914-1918), Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2005 ; publié en anglais : The Ottoman Army. 1914-1918. Disease & Death on the Battlefield, The University of Utah Press, 2008.
  • Antoine Prost, Jay Winter, Penser la Grande Guerre. Un essai d’historiographie, Paris, Seuil, collection «Points histoire», série «L’Histoire en débats», 2004.
  • Said Halim Paşa, L’Empire ottoman et la guerre mondiale, Istanbul, Isis, 2000. Said Halim Paşa (1863-1921) est contemporain de la Première Guerre mondiale ; cet ouvrage pourra être utilisé comme source primaire.
  • Michael Reynolds, Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires (1908–1918), Cambridge, Cambridge University Press, 2011.
  • Stanford J. Shaw, The Ottoman Empire in World War 1, volume 1 : « Prelude to the War » ,Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2006.
  • Stanford J. Shaw, The Ottoman Empire in World War 1, volume 2 : “Triumph and Tragedy. November 1914- July 1916”,  Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2008.
  • Yücel Yanıkdağ, “Ottoman Psychiatry and the Great War”, in Olaf Farschid, Manfred Kropp, Stephan Dahne (dir.) Beiruter Texte und Studien: The First World War as Remembered in the Countries of the Eastern Mediterranean, Beyrouth, 2006, pp. 163-78.
  • Yücel Yanıkdağ, Healing the nation, Prisoners of war, Medicine in Turkey, Oxford University Press, Edinburgh, 2013.
  • Gültekin Yıldız et Cevat Şahin, Osmanlı Askeri Tarihini Araştırmak : Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar, Istanbul, Türk Tarih Yurt Yay., 2010.
  • Zafer Toprak, Türkiye’de Milli Iktisat (1908-1918), Ankara, Yurt Yayınları, 1982.
  • Zafer Toprak, İttihat – Terakki ve Cihan Harbi – Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik, İstanbul, Homer Kitabevi, 2003.
  • Erik Jan Zürcher, “Between Death and Desertion. The Experience of Ottoman Soldier in World War I”, Turcica, 28 1996, pp. 235-258.
  • Erik Jan Zürcher, “Refusing to Serve by Other Means: Desertion in the Late Ottoman Empire”, In Cinar, O.H. & Usterci, Coskun (dir.), Conscientious Objection. Resisting Militarized Society, 2009, Londres, Zed., pp. 45-52.
  • Erik Jan Zürcher, “Little Mehmet in the Desert: the War experience of the Ottoman Soldier”, in: Peter Liddle et Hugh Cecil (dir.), Facing Armageddon. The first World War Experienced, Londres, Lee Cooper, pp. 230-241.
  1. İş Bankası Yayınları’ndan çıkan eserler bunlara bir örnek niteliğindedir. [↩]
  2. Antoine Prost, Jay Winter, Penser la Grande Guerre. Un essai d’historiographie, Paris, Seuil, collection «Points histoire», série « L’Histoire en débats », 2004. [↩]
  3. Zafer Toprak, Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Ankara, Yurt Yayınları, 1982. [↩]
  4. Mehmet Beşikçi, The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War : Between Voluntarism and Resistance, Leiden, Brill, 2012. [↩]
Actualités, Présentoir

Première Guerre mondiale

Laisser un commentaire
Türkçe çeviri

Février 2014

Ce présentoir a été réalisé grâce au soutien de la Mission du Centenaire 14-18.

Des guerres balkaniques (1912-1913) jusqu’à la guerre d’Indépendance (1919-1922), l’état de guerre dans l’Empire ottoman excède les bornes de “14-18”: à ce titre, il y a ici une spécificité des cadres chronologiques qui font de la Première Guerre mondiale – vue de Turquie – une “guerre dans la guerre”. L’historiographie de la guerre a longtemps été figée dans une “histoire-bataille”, dans un récit de la guerre centré sur ses développements militaire et diplomatique et prisonnier d’une perspective exclusivement nationale et d’un biais nationaliste. L’histoire “militaire” presque exclusive jusqu’à une époque récente se poursuit aujourd’hui sous différentes formes : il est possible de distinguer d’une part une histoire “officielle” émanant notamment de l’État-major turc (ATASE) et d’autre part, des travaux étrangers, par exemple ceux de l’officier américain Edward J. Erickson sur le front ottoman. Cette approche “classique” découpe la guerre par front (Caucase, Mésopotamie, Balkans) et s’attache avant tout au récit des batailles. Depuis les années 1930, des témoignages d’officiers ont été régulièrement publiés (Voir, par exemple, les publications de la İş Bankası). Il s’agit cependant d’une « histoire d’en haut » car elle s’appuie surtout, sur des mémoires des militaires haut-gradés.

Récemment, l’historiographie de la Première Guerre mondiale a opéré en Turquie des tournants comparables à ceux que l’on a pu observer dans les historiographies européennes et anglo-saxonnes1. Ce renouvellement historiographique, que nous souhaitons donner à voir à travers ce présentoir, est le fruit de circulations entre universitaires turcs et étrangers, d’un important travail de traduction et d’une production turque novatrice. Nous pouvons distinguer deux temps forts : les années 1970-1980 et la décennie 2000-2010. Publiés à la fin des années 1970 et au début des années 1980, les travaux de Zafer Toprak relatifs à l’histoire économique de la guerre ont fait date : son ouvrage L’économie nationale en Turquie (Türkiye’de Milli İktisat) a permis de restituer l’économie de guerre dans l’ensemble de la période Jeune turque (1908-1918)2. Dans les années 2000-2010, l’histoire sociale et culturelle de la guerre a pris son essor en Turquie avec des articles et des ouvrages portant, entre autres, sur la médecine ou sur les prisonniers de guerre. Dans sa thèse, soutenue à l’Université de Boğaziçi, et publiée en 2012, Mehmet Beşikçi interroge pour la première fois la notion de « guerre totale » (Topyekün savaş) à l’aune du cas ottoman3. S’il s’agit là d’un véritable renouvellement historiographique – concernant à la fois les objets et les questionnements- ce dernier n’est pas, loin s’en faut, exempt de débats et de controverses et il y a lieu de poursuivre ces travaux aujourd’hui : le centenaire de la guerre donne l’occasion d’encourager ces nouvelles approches.

Du 9 au 12 avril 2014, le Tarih Vakfı et l’Orient-Institut, avec le soutien de l’Institut français d’études anatoliennes, organisent un colloque incitant à poursuivre ce renouvellement historiographique et à encourager la production relative au front ottoman “Not All Quiet on the Ottoman Fronts: Neglected Perspectives on a Global War, 1914-18” ; les panels porteront à  ce titre sur l’histoire culturelle et sociale de la guerre (site officiel de l’événement http://www.ottomanfronts1914-1918.org/).
L’IFEA poursuivra par ailleurs en 2014 un programme sur l’enseignement de la Première Guerre mondiale au lycée, en France et en Turquie, en partenariat avec lycée français Pierre Loti. Lancé en 2013, ce programme labellisé par la Mission du Centenaire vise à comparer les historiographies nationales françaises et turques de la Grande Guerre telles qu’elles sont enseignées et donnera lieu à une journée d’étude le 7 avril 2014 et à la parution d’un Dossier de l’IFEA.

Bibliographie indicative
  • Feroz Ahmad, “War and Society under the Young Turks, l908-l918”, Review (Fernand Braudel Center) vol.XI, no 2, printemps l988, p.265-286 ; en turc : “Jön Türkler döneminde Savaş ve Toplum” in Tarih ve Toplum, no 64, pp.239-248.
  • Mustafa Aksakal, The Ottoman Road to War in 1914: The Ottoman Empire and the First World War. Cambridge, Cambridge University Press, 2008.
  • Mehmet Beşikçi, “Militarizm, topyekûn savaş ve gençliğin seferber edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda paramiliter dernekler”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, no 8, printemps 2009, pp.49-92.
  • Mehmet Besikçi, The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War : Between Voluntarism and Resistance, Leiden, Brill, 2012.
  • Fuat Dündar, İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), Istanbul, İletişim, 2001.
  • Fuat Dündar, Modern Türkiye’nin Şifresi & İttihat Ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918), Istanbul, İletişim, 2013.  
  • Hans Lukas Kieser, Doğu Vilayetleri’nde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938, İstanbul, İletişim, 2013.
  • Loubna Lamrhari, “La fabrique d’un récit kémalisé dans les musées militaires en Turquie”, in Julien Mary, Frédéric Rousseau(dir.), Entre Histoires et Mémoires La guerre au musée Essais de Muséohistoire (2), Michel Houdiard, 2013.
  • Maurice Larcher, La guerre turque dans la guerre mondiale,  Paris, E. Chiron et Berger-Levrault, 1926 ; il s’agit du seul ouvrage français sur la guerre traduit en turc ottoman : Büyük Harp’te Türk Harbi, Askeri Matbaa, 1927, trad. : Bursali Mehmet Nihat.
  • Donald McKale, War by Revolution: Germany and Great Britain in the Middle East in the Era of World War I, 2008.
  • Hikmet Özdemir, Salgın Hastalıklardan Ölümlere (1914-1918), Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2005 ; publié en anglais : The Ottoman Army. 1914-1918. Disease & Death on the Battlefield, The University of Utah Press, 2008.
  • Antoine Prost, Jay Winter, Penser la Grande Guerre. Un essai d’historiographie, Paris, Seuil, collection «Points histoire», série «L’Histoire en débats», 2004.
  • Said Halim Paşa, L’Empire ottoman et la guerre mondiale, Istanbul, Isis, 2000. Said Halim Paşa (1863-1921) est contemporain de la Première Guerre mondiale ; cet ouvrage pourra être utilisé comme source primaire.
  • Michael Reynolds, Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires (1908–1918), Cambridge, Cambridge University Press, 2011.
  • Stanford J. Shaw, The Ottoman Empire in World War 1, volume 1 : « Prelude to the War » ,Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2006.
  • Stanford J. Shaw, The Ottoman Empire in World War 1, volume 2 : “Triumph and Tragedy. November 1914- July 1916”,  Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2008.
  • Yücel Yanıkdağ, “Ottoman Psychiatry and the Great War”, in Olaf Farschid, Manfred Kropp, Stephan Dahne (dir.) Beiruter Texte und Studien: The First World War as Remembered in the Countries of the Eastern Mediterranean, Beyrouth, 2006, pp. 163-78.
  • Yücel Yanıkdağ, Healing the nation, Prisoners of war, Medicine in Turkey, Oxford University Press, Edinburgh, 2013.
  • Gültekin Yıldız et Cevat Şahin, Osmanlı Askeri Tarihini Araştırmak : Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar, Istanbul, Türk Tarih Yurt Yay., 2010.
  • Zafer Toprak, Türkiye’de Milli Iktisat (1908-1918), Ankara, Yurt Yayınları, 1982.
  • Zafer Toprak, İttihat – Terakki ve Cihan Harbi – Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik, İstanbul, Homer Kitabevi, 2003.
  • Erik Jan Zürcher, “Between Death and Desertion. The Experience of Ottoman Soldier in World War I”, Turcica, 28 1996, pp. 235-258.
  • Erik Jan Zürcher, “Refusing to Serve by Other Means: Desertion in the Late Ottoman Empire”, In Cinar, O.H. & Usterci, Coskun (dir.), Conscientious Objection. Resisting Militarized Society, 2009, Londres, Zed., pp. 45-52.
  • Erik Jan Zürcher, “Little Mehmet in the Desert: the War experience of the Ottoman Soldier”, in: Peter Liddle et Hugh Cecil (dir.), Facing Armageddon. The first World War Experienced, Londres, Lee Cooper, pp. 230-241.
  1. Antoine Prost, Jay Winter, Penser la Grande Guerre. Un essai d’historiographie, Paris, Seuil, collection «Points histoire», série « L’Histoire en débats », 2004. [↩]
  2. Zafer Toprak, Türkiye’de Milli Iktisat (1908-1918), Ankara, Yurt Yayınları, 1982. [↩]
  3. Mehmet Beşikçi, The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War : Between Voluntarism and Resistance, Leiden, Brill, 2012. [↩]
Vitrinde

Asi Antiochia’sı, bugün Antakya

Laisser un commentaire
Version française

Ocak 2014

Antiochia ad Orontem (Asi Antiochia’sı), Akdeniz’in en doğu ucunda, denizden yaklaşık 25 kilometre içeride yer alır. Bugün Türkiye’nin Hatay İli’nin merkezi olan ilçe, Antik dönemin en önemli şehir merkezlerinden biridir. Roma Döneminde “Doğu’nun Kraliçesi” olarak anılır ve dünyanın (yani İmparatorluğun) dört ana kentinden bir olarak kabul edilir. Kent, Orontes (Asi) Nehri’nin kıyılarından Mt. Kassius (Keldağ) sırasının batı yakasına dek uzanır. Kenti tanımlayan en önemli unsur olan Asi Nehri, antik dönemlerde küçük teknelerin de seyredebildiği bir nehirdir ve Antiochia’yı, nehrin Akdeniz’e açıldığı körfezde yer alan antik limanı, Seleukeia Pieria (Samandağ) kentine bağlar.

Akdeniz’in en doğu ucunda yer alan Antiochia, Seleukos I Nikator tarafından M.Ö. 300’lerde kurulmuştur. Seleukid Devleti’nin Roma İmparatorluğu egemenliği altına girmesiyle M.Ö. 64 yılında kent önemli bir Roma şehri olarak varlığını sürdürmüş ve Suriye Eyaleti’nin hem ticari, hem de askeri merkezi haline gelmiştir. Antiochia ad Orontes kuruluşundan itibaren farklı toplulukların bir arada yaşadığı renkli şehir hayatıyla ünlenmiştir. Şehrin Hellenistik kültürü yedinci yüzyılda Arap hakimiyetine girmesine kadar sürmüş, kentte Yunanca hakim dil olarak kalmıştır. Diğer yandan, bu süreçte kentin territoriumu’nda farklı dil -özellikle Süryanice- ve geleneklerin kesintisiz devamı izlenebilir.

Antiochia’nın kuruluşundan itibaren önemli bir parçası olan Yahudi topluluğu ve farklı kökenli kültlerle zenginleşen putperest inançlarla öne çıkan kent, zaten zengin bir dini mozaiğe sahipken bir de Hıristiyan inancının ilk merkezlerinden biri oluşuyla; kentin dini dokusu daha da renklenmiştir. Kudüs’ü batıya bağlayan yol üzerindeki baskın konumu nedeniyle Hıristiyanlığın yayıldığı ilk büyük metropollerden olan Antiochia, özellikle Pavlos ve Petrus’un şehirdeki varlığına dayanan köklü bir havari geleneğine de sahiptir. Kent, 451 yılında Khalkedon (Kadıköy) kilise kurultayı sırasında patriklik merkezi olarak kabul edilmiştir. Ancak bu dini mozaik çatışmaları da beraberinde getirmiş, dördüncü yüzyıldan itibaren Hıristiyan mezhepler arasındaki ayrışmalar ciddi sorunlara yol açmıştır. Khalkedon kararlarını benimseyen gruplarla özellikle Monofizit gruplar arasındaki dini fikir ayrılıkları Khalkedon kurultayı sonrasında derinleşerek Antiochia’da dini olduğu kadar önemli bir sosyo-politik boyutu da bulunan ciddi çatışmalara neden olmuştur.

Kent, altıncı yüzyılda art arda gelen depremlerle sarsılmış, özellikle 526 ve 528 yıllarındaki depremlerden sonra ciddi hasar gören kent dokusu İmparatorluk destekli restorasyonlara yenilenmeye çalışılmıştır. Antiochia 540 yılında Persler tarafından işgal edilmiş ve kenti ele geçiren I. Hüsrev şehri yıkıp yakmakla yetinmeyerek, kentten taşıdığı devşirme malzeme ile “Hüsrev’in Antiochia’sı” adını verdiği yeni bir şehir inşa ederek savaş esirlerini bu yeni şehre yerleştirmiştir. Altıncı yüzyılın devamında kent başka depremler, ikinci bir Sasani işgali ve dalgalar halinde veba salgınları ile oldukça travmatik bir dönem yaşamıştır. Kent 637’de Arap hakimiyetine girmiştir.

Kentin şehircilik ve mimari unsurları ilgili bilgilerimiz daha çok yazılı kaynaklardan beslenir. Hellenistik Dönem yapılarından çoğu özellikle M.Ö 148’deki deprem nedeniyle günümüze ulaşmamış, Princeton Üniversitesi tarafından 1930’larda yapılan kazılar, farklı nedenlerle şehrin Roma ve Bizans Dönemi eserlerinden çok azını ortaya çıkartabilmiştir. Antakya’da şehrin en önemli Roma-Bizans eserlerinin bulunduğu adada kazılar 2010’da Antakya Müzesi tarafından ve Doç. Dr. Hatice Pamir’in bilimsel başkanlığında yeniden başlatılmıştır.

Antiochia’ya ilişkin çalışmalarda Fransız akademisyenlerin önemli katkıları olmuş ve olmaktadır. Burada bu akademisyenlerin hepsini anamasak da bir kaç önemli isimden söz etmek gerekir. Jean Lassus, Princeton ekibi ile birlikte çalışmış, Princeton kazılarının son cildinin editörlüğünü üstlenmiştir. Yakın dönemde, Catherine Saliou ve Grégoire Poccardi’nin yazılı kaynaklardan kent ve kent dokusuna ilişkin çalışmaları öne çıkar. Kentin territoriumunda Jean-Pierre Sodini ve George Tate arkeolojik araştırmalarıyla özellikle Geç Antik dönem kırsal yaşamına ilişkin önemli sonuçlar elde etmişlerdir. Halen Antakya’da süren kazılarda yer alan l’UMR 8538 (ENS-CNRS) laboratuvarından Fransız bir ekip Antakya su yollarına ilişkin çalışmalarına devam etmektedir.

Kaynakça:

Princeton Üniversitesi Kazıları:

  • Elderkin, George W. Antioch-on-the-Orontes, I: Excavations 1932. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1934.
  • Stillwell, Richard. Antioch-on-the-Orontes II, The Excavations 1933-1936. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1938.
  • Stillwell, Richard. Antioch-on-the-Orontes III, The Excavations 1937-1939. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1941.
  • Waage, Frederick O. Antioch-on-the-Orontes IV:I,Ceramics and Islamic Coins. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1948.
  • Waage, Dorothy B. Antioch-on-the-Orontes IV:II,Greek, Roman, Byzantine and Crusider Coins. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1952.
  • Lassus, Jean. Antioch On-The-Orontes V, Les Portiques d’Antioch. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1972.

***

Hatice Pamir başkanlığında Asi Deltası ve Asi Vadisi Arkeoloji Projesi (2002- ):

  • Brands, Gunnar, ‘Orientis apex pulcher- Die Krone des Orients: Antiochia und seine Mauern in Kaiserzeit und Spätantike’, Antike Welt 35 (2004): 11–16.
  • Brands, Gunnar, and Cornelius Meyer, “Antioch-On-The-Orontes and Seleucia Pieria 2004: Preliminary Results of the Geophysical Survey.” Arkeometri Sonuçları Toplantısı 21 (2005): 149–154.
  • Pamir, Hatice and Gunnar Brands. “Asi Deltası ve Asi Vadisi Arkeoloji Projesi: Antiocheia, Seleuceia Pieria ve Sabuniye Yüzey Araştırmaları 2004 Yılı Çalışmaları.” Araştırma Sonuçları Toplantıları 23 (2005): 89-102.
  • Pamir, Hatice and Gunnar Brands. “Asi Deltası ve Asi Vadisi Arkeolojisi Projesi: Antakya ve Samandağ Yüzey Araştırmaları 2005.” Araştırma Sonuçları Toplantıları 24 (2006): 397–418.
  • Pamir, Hatice, Gunnar Brands and Figen Çevirici. “Hatay İli, Antakya, Samandağ ve Yayladağı: Yüzey Araştırması 2006”, Araştırma Sonuçları Toplantıları 25 (2007): 393–410.
  • Pamir, Hatice, Gunnar Brands and Shinichi Nishiyama. “Hatay Yüzey Araştırmaları 2007: Antakya, Samandağ, Yayladığı ve Altınözü”, Araştırma Sonuçları Toplantıları 26 (2008): 1–12.
  • Pamir, Hatice and Gunnar Brands, “The Asi Delta and the Asi Valley Archaeological Project in 2004: Samandağ and Antakya Surveys”, ANMED 3 (2005): 103–108.
  • Pamir, Hatice and İnanç Yamaç, ‘Hatay Yüzey Araştırmaları 2010: Antakya, Samandağ, Yayladığı ve Altınözü’, Araştırma Sonuçları Toplantıları 29 (2011): 361–389.

***

Diğer:

  • Alpi, Frédéric. La Route Royale: Sévère d’Antioche et les Eglises d’Orient, Vol. 1. Bayreuth: Institut Français du Proche-Orient, 2009.
  • Ataman, Demir. Çağlar içinde Antakya. İstanbul: Akbank, 1996.
  • Butler, Howard C. Early Churches in Syria: Fourth to Seventh Centuries. Edited and completed by E. Baldwin Smith. Princeton: Publication for the Department of Art and Archaeology of Princeton University, 1929.
  • Ciggaar, Krijnie and Michael Metcalf. East and West in the Medieval Eastern Mediterranean I: Antioch from the Byzantine Reconquest until the End of the Crusader Principality. Leuven: Peeters, 2006.
  • Ciggaar, Krijnie and Victoria van Aalst. East and West in the Medieval Eastern Mediterranean II: Antioch from the Byzantine Reconquest until the End of the Crusader Principality. Leuven: Peeters, 2013.
  • Djobadze, Wachtang Z. Materials for the study of Georgian monasteries in the Western environs of Antioch on the Orontes. Louvain: Secrétariat du Corpus SCO, 1976.
  • Djobadze, Wachtang Z. Archeological Investigations in the Region West of Antioch on-the-Orontes. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1986.
  • Donceel-Voûte, Pauline. Les pavements des églises byzantines de la Syrie et du Liban. Décor, archéologie et liturgie, Vol. I. Louvain-la-Neuve: Publications de l’Institute Superior d’Archéologie et d’Histoire de l’Art de l’Université Catholique de Louvain, 1988.
  • Downey, Glanville. A History of Antioch in Syria, from Seleucus to the Arab Conquest. Princeton: Princeton University Press, 1961.
  • Festugière, André-Jean. Antioche païenne et chrétienne : Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie. Paris: Éditions E. de Boccard, 1959.
  • Foss, Clive. “Syria in Transition, A.D. 550-750: An Archaeological Approach.” Dumbarton Oaks Papers 51 (1997): 189-269.
  • Gerritsen Fokke, et al. “Settlement and Landscape Transformations in the Amuq Valley, Hatay: A Long Term Perspective.” Anatolica 34 (2008): 241-314.
  • Jalabert Louis and René Mouterde. Inscriptions grecques et latines de la Syrie, Vol III-b: Antioche. Paris: Geuthner, 1953.
  • Kennedy, Hugh N. “The Last Century of Byzantine Syria: A Reinterpretation.” Byzantinische Forschungen 10 (1985): 141-183.
  • Kondoleon, Christine. Antioch: The Lost Ancient City. Princeton: Princeton University Press, 2000.
  • Lafontaine-Dosogne, Jacqueline. Itinéraires Archéologiques dans la Région d’Antioche. Brussels: Éditions de Byzantion, 1967.
  • Levi, Doro. Antioch Mosaic Pavements. Princeton: Princeton University Press, 1947.
  • Liebeschuetz, John H. W. G. Antioch: City and Imperial Administration in the Later Roman Empire. Oxford: Clarendon Press, 1971.
  • Mayer, Wendy and Pauline Allen. The Churches of Antioch (300-638 CE). Leuven: Peeters, 2012.
  • Mécérian, Jean S. J. Expédition Archéologique dans l’Antiochène Occidentale. Beirut: Imprimerie Catholique, 1965.
  • Pamir, Hatice. “Antakya (Antiocheia ad Orontes)’ daki Bazı Hamam Yapılarının Yeniden Değerlendirilmesi, F Hamamı, Narlıca Hamamı ve Çekmece Hamamı.” In EUERGETES: Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburstag, edited by Inci Dalaman et  al., 945-963. Antalya: Suna İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetlerini Araştırma Enstitüsü, 2008.
  • Petit, Paul. Libanius et la vie municipale à Antioche au IVe siècle après J.-C. Paris : Geuthner, 1955.
  • Poccardi, Grégoire. “Pour un nouveau plan urbain de l’île de l’Oronte (Ville Neuve) du IIIe au Ve siècle à Antioche de Syrie.” MEFRA 106/2 (1994): 993-1023.
  • Poccardi, Grégoire and Jacques Leblanc. “Étude de la permanence des tracés urbains et ruraux antiques à Antioche-sur-l’Oronte.” Syria 76, (1999): 91-126.
  • Poccardi, Grégoire. “L’île d’Antioche à la fin de l’Antiquité: histoire et problème de topographie urbaine.” In Recent Research in Late Antique Urbanism IV, edited by Luke Lavan, 155-172. New-Jersey: Portsmouth, 2000.
  • Saliou, Catherine, Bernadette Cabouret and Pierre-Louis Gatier. Antioche de Syrie, Histoire, images et traces de la ville antique. Topoi Orient Occident, Supplement 5. Paris: De Boccard, 2004.
  • Saliou, Catherine. “Les fondations d’Antioche dans l’Antiochikos (Or. XI) de Libanios.” Aram 11-12 (1999-2000): 357-388.
  • Saliou, Catherine. “À propos de la Taurianè pulè Remarques sur la localisation présumée de la Grande Église d’Antioche de Syrie.” Syria 77, 2000: 217-226.
  • Saliou, Catherine. “Identité culturelle et paysage urbain : remarques sur les processus de transformation des rues à portiques dans l’Antiquité Tardive.” Syria 82, 2005: 207-224
  • Saliou, Catherine. “Le palais impérial d’Antioche et son contexte à l’époque de Julien. Réflexions sur l’apport des sources littéraires à l’histoire d’un espace urbain.” Antiquité Tardive 17, 2009: 235-250.
  • Sandwell, Isabella and Janet Huskinson. Culture and Society in Later Roman Antioch. Oxford: Oxbow Books, 2004.
  • Seyhun, Melis H. Antioch Through the Eyes of European Travellers. İstanbul: Kofisa, 2007.
  • Sodini, Jean-Pierre et al. Déhès (Syrie du nord) : campagnes I-III (1976-1978) : recherches sur l’habitat rural. Paris : Geuthner, 1980.
  • Sodini, Jean-Pierre. “Qal’at Sem’an et DeirSem’an: Naissance et développement d’un lieu de pèlerinage durant l’antiquité tardive.” In Architecture paléochrétienne, edited by Jean-Michel Spieser, 11-59. Gollion: Infolio, 2011. (A good summary among his many articles on Qal’at Sem’an).
  • Soler, Emmanuel. Le sacré et le salut à Antioche au IVe siècle apr. J.-C. : Pratiques festives et comportements religieux dans le processus de christianisation de la cite. Beyrouth: IFAPO, 2006.
  • Tate, Georges. Les campagnes de la Syrie du Nord du IIe au VIIe siècle. Paris: Paul Geuthner, 1992.
  • Tchalenko, Georges. Villages antiques de la Syrie du Nord, Vols. I-III. Paris: Paul Geuthner, 1953-1958.
  • Vorderstrasse, Tasha. Al-Mina: A Port of Antioch from Late Antiquity to the End of the Ottomans. Leiden: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten, 2005.
  • Yener, Kutlu Aslıhan. The Amuq Valley Regional Projects, Vol. 1. Chicago: Oriental Institute Publications, 2005.
Présentoir

Antiochia ad Orontem (Antioch-on-the-Orontes, today Antakya)

Laisser un commentaire
Türkçe çeviri

Janvier 2014

Antiochia ad Orontem (Antioch-on-the-Orontes) is situated at the easternmost end of Mediterranean and approximately 25 km. from the sea. Today it remains as a small town, the administrative center of Hatay province, but has been once one of the thriving cities of the antique world. It was called the “Queen of the East” in the Roman Period, having been accepted to be one of the four major cities of “the world” (i.e. the Roman Empire). The city expanded from the banks of the Orontes River to the western slopes of the Cassius mountain range. The major urban element, the Orontes River, was navigable in the antiquity and connected the city to Seleucia Pieria (Samandağ) that served Antioch as its main port.

Antiochia was founded by Seleucos I Nicator around 300 B.C. It turned into a significant Roman city after the Seleucid Kingdom fell under the Roman rule at 64 B.C., and gradually became the administrative and military center of the East. Antioch was famous for its vivid and colorful urban life since the times that it was founded. The city held onto its Hellenistic roots and traditions up until the Arab occupation in the 7th century and Greek remained as the main language of the center. On the other hand, throughout its territorium the continuation of numerous local languages and traditions –essentially Syriac- could still be observed.

While the city already presented a colorful mosaic of various religious traditions -the Jewish community that was an important component of demography since its foundation and numerous pagan cults-, it also became one of the first centers of Christianity. Antioch was one of the first metropolises where Christians reached important numbers, especially on account of its dominance on the road system that linked Jerusalem to the west. The city was evangelized, based on the tradition that associated Paul and Peter with Antioch. Antioch was finally approved as a patriarchate during the Chalcedon Council (451 A.D.). However, in Antioch, already a center of religious controversies among Christians before this date, the already existing tribulations gradually turned into problems between the supporters of the Chalcedonian creed and the others. Soon after, these problems turned into a rivalry with significant socio-political projections.

The sixth century was a traumatic period for Antioch. The subsequent earthquakes of 526 and 528 were particularly destructive, although full-scale restorations were put in action immediately, supported with imperial funding and patronage. Nonetheless, the Persian sack of 540 was equally devastating and Chosroes I, who did not contended with the demolition of the city, inflicted another heavy blow to its prestige; he settled the hostages in a city called “Antioch of Chosroes”, constructed with actual spolia ripped from Antioch during the sack. The rest of the sixth century was equally challenging, marked by other earthquakes, a second Sassanid invasion, and the plague that came in waves throughout the century and further.

The urban and architectural elements of the city remain essentially unknown with the exception of what can be gathered from the textual sources. Most of the Hellenistic urban fabric was destructed during the earthquake of 148 B.C. and for various reasons the excavations held at Antioch in 1930s by a team from Princeton University failed to uncover the main Roman and Byzantine monuments of the city. Nonetheless, a survey led under the direction of Doç. Dr. Hatice Pamir from 2002 onwards concentrated on reevaluating the remains throughout the city and from 2010 onwards limited excavations were held on the island under the direction of Hatay Museum and under scientific counseling of Hatice Pamir, where the most important monuments of Antioch once stood.

French scholarship has been effectively involved in research at Antioch and its territorium. Although it may not be possible to name each and every one of them, some important scholars should still be mentioned. Jean Lassus worked with the Princeton team and edited the last of the excavation volumes. More recently, the studies of Catherine Saliou and Grégoire Poccardi offered significant contributions on the historical topography of Antioch, through careful and detailed reexamination of the ancient texts. The groundbreaking archaeological studies of Jean-Pierre Sodini and George Tate have redefined our understanding of Late Antique Antiochene countryside and its dynamics. A French team from l’UMR 8538 (ENS-CNRS) still continues their research on the water systems of Antioch in collaboration with the Turkish team.

Selective Bibliography:

Princeton Excavations:

  • Elderkin, George W. Antioch-on-the-Orontes, I: Excavations 1932. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1934.
  • Stillwell, Richard. Antioch-on-the-Orontes II, The Excavations 1933-1936. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1938.
  • Stillwell, Richard. Antioch-on-the-Orontes III, The Excavations 1937-1939. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1941.
  • Waage, Frederick O. Antioch-on-the-Orontes IV:I,Ceramics and Islamic Coins. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1948.
  • Waage, Dorothy B. Antioch-on-the-Orontes IV:II,Greek, Roman, Byzantine and Crusider Coins. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1952.
  • Lassus, Jean. Antioch On-The-Orontes V, Les Portiques d’Antioch. Committee for The Excavation of Antioch and Its Vicinity, Princeton: Princeton University Press, 1972.

***

Archaeological Survey in the Orontes Valley directed Hatice Pamir (2002- ):

  • Brands, Gunnar, ‘Orientis apex pulcher- Die Krone des Orients: Antiochia und seine Mauern in Kaiserzeit und Spätantike’, Antike Welt 35 (2004): 11–16.
  • Brands, Gunnar, and Cornelius Meyer, “Antioch-On-The-Orontes and Seleucia Pieria 2004: Preliminary Results of the Geophysical Survey.” Arkeometri Sonuçları Toplantısı 21 (2005): 149–154.
  • Pamir, Hatice and Gunnar Brands. “Asi Deltası ve Asi Vadisi Arkeoloji Projesi: Antiocheia, Seleuceia Pieria ve Sabuniye Yüzey Araştırmaları 2004 Yılı Çalışmaları.” Araştırma Sonuçları Toplantıları 23 (2005): 89-102.
  • Pamir, Hatice and Gunnar Brands. “Asi Deltası ve Asi Vadisi Arkeolojisi Projesi: Antakya ve Samandağ Yüzey Araştırmaları 2005.” Araştırma Sonuçları Toplantıları 24 (2006): 397–418.
  • Pamir, Hatice, Gunnar Brands and Figen Çevirici. “Hatay İli, Antakya, Samandağ ve Yayladağı: Yüzey Araştırması 2006”, Araştırma Sonuçları Toplantıları 25 (2007): 393–410.
  • Pamir, Hatice, Gunnar Brands and Shinichi Nishiyama. “Hatay Yüzey Araştırmaları 2007: Antakya, Samandağ, Yayladığı ve Altınözü”, Araştırma Sonuçları Toplantıları 26 (2008): 1–12.
  • Pamir, Hatice and Gunnar Brands, “The Asi Delta and the Asi Valley Archaeological Project in 2004: Samandağ and Antakya Surveys”, ANMED 3 (2005): 103–108.
  • Pamir, Hatice and İnanç Yamaç, ‘Hatay Yüzey Araştırmaları 2010: Antakya, Samandağ, Yayladığı ve Altınözü’, Araştırma Sonuçları Toplantıları 29 (2011): 361–389.

***

  • Alpi, Frédéric. La Route Royale: Sévère d’Antioche et les Eglises d’Orient, Vol. 1. Bayreuth: Institut Français du Proche-Orient, 2009.
  • Ataman, Demir. Çağlar içinde Antakya. İstanbul: Akbank, 1996.
  • Butler, Howard C. Early Churches in Syria: Fourth to Seventh Centuries. Edited and completed by E. Baldwin Smith. Princeton: Publication for the Department of Art and Archaeology of Princeton University, 1929.
  • Ciggaar, Krijnie and Michael Metcalf. East and West in the Medieval Eastern Mediterranean I: Antioch from the Byzantine Reconquest until the End of the Crusader Principality. Leuven: Peeters, 2006.
  • Ciggaar, Krijnie and Victoria van Aalst. East and West in the Medieval Eastern Mediterranean II: Antioch from the Byzantine Reconquest until the End of the Crusader Principality. Leuven: Peeters, 2013.
  • Djobadze, Wachtang Z. Materials for the study of Georgian monasteries in the Western environs of Antioch on the Orontes. Louvain: Secrétariat du Corpus SCO, 1976.
  • Djobadze, Wachtang Z. Archeological Investigations in the Region West of Antioch on-the-Orontes. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1986.
  • Donceel-Voûte, Pauline. Les pavements des églises byzantines de la Syrie et du Liban. Décor, archéologie et liturgie, Vol. I. Louvain-la-Neuve: Publications de l’Institute Superior d’Archéologie et d’Histoire de l’Art de l’Université Catholique de Louvain, 1988.
  • Downey, Glanville. A History of Antioch in Syria, from Seleucus to the Arab Conquest. Princeton: Princeton University Press, 1961.
  • Festugière, André-Jean. Antioche païenne et chrétienne : Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie. Paris: Éditions E. de Boccard, 1959.
  • Foss, Clive. “Syria in Transition, A.D. 550-750: An Archaeological Approach.” Dumbarton Oaks Papers 51 (1997): 189-269.
  • Gerritsen Fokke, et al. “Settlement and Landscape Transformations in the Amuq Valley, Hatay: A Long Term Perspective.” Anatolica 34 (2008): 241-314.
  • Jalabert Louis and René Mouterde. Inscriptions grecques et latines de la Syrie, Vol III-b: Antioche. Paris: Geuthner, 1953.
  • Kennedy, Hugh N. “The Last Century of Byzantine Syria: A Reinterpretation.” Byzantinische Forschungen 10 (1985): 141-183.
  • Kondoleon, Christine. Antioch: The Lost Ancient City. Princeton: Princeton University Press, 2000.
  • Lafontaine-Dosogne, Jacqueline. Itinéraires Archéologiques dans la Région d’Antioche. Brussels: Éditions de Byzantion, 1967.
  • Levi, Doro. Antioch Mosaic Pavements. Princeton: Princeton University Press, 1947.
  • Liebeschuetz, John H. W. G. Antioch: City and Imperial Administration in the Later Roman Empire. Oxford: Clarendon Press, 1971.
  • Mayer, Wendy and Pauline Allen. The Churches of Antioch (300-638 CE). Leuven: Peeters, 2012.
  • Mécérian, Jean S. J. Expédition Archéologique dans l’Antiochène Occidentale. Beirut: Imprimerie Catholique, 1965.
  • Pamir, Hatice. “Antakya (Antiocheia ad Orontes)’ daki Bazı Hamam Yapılarının Yeniden Değerlendirilmesi, F Hamamı, Narlıca Hamamı ve Çekmece Hamamı.” In EUERGETES: Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburstag, edited by Inci Dalaman et  al., 945-963. Antalya: Suna İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetlerini Araştırma Enstitüsü, 2008.
  • Petit, Paul. Libanius et la vie municipale à Antioche au IVe siècle après J.-C. Paris : Geuthner, 1955.
  • Poccardi, Grégoire. “Pour un nouveau plan urbain de l’île de l’Oronte (Ville Neuve) du IIIe au Ve siècle à Antioche de Syrie.” MEFRA 106/2 (1994): 993-1023.
  • Poccardi, Grégoire and Jacques Leblanc. “Étude de la permanence des tracés urbains et ruraux antiques à Antioche-sur-l’Oronte.” Syria 76, (1999): 91-126.
  • Poccardi, Grégoire. “L’île d’Antioche à la fin de l’Antiquité: histoire et problème de topographie urbaine.” In Recent Research in Late Antique Urbanism IV, edited by Luke Lavan, 155-172. New-Jersey: Portsmouth, 2000.
  • Saliou, Catherine, Bernadette Cabouret and Pierre-Louis Gatier. Antioche de Syrie, Histoire, images et traces de la ville antique. Topoi Orient Occident, Supplement 5. Paris: De Boccard, 2004.
  • Saliou, Catherine. “Les fondations d’Antioche dans l’Antiochikos (Or. XI) de Libanios.” Aram 11-12 (1999-2000): 357-388.
  • Saliou, Catherine. “À propos de la Taurianè pulè Remarques sur la localisation présumée de la Grande Église d’Antioche de Syrie.” Syria 77, 2000: 217-226.
  • Saliou, Catherine. “Identité culturelle et paysage urbain : remarques sur les processus de transformation des rues à portiques dans l’Antiquité Tardive.” Syria 82, 2005: 207-224
  • Saliou, Catherine. “Le palais impérial d’Antioche et son contexte à l’époque de Julien. Réflexions sur l’apport des sources littéraires à l’histoire d’un espace urbain.” Antiquité Tardive 17, 2009: 235-250.
  • Sandwell, Isabella and Janet Huskinson. Culture and Society in Later Roman Antioch. Oxford: Oxbow Books, 2004.
  • Seyhun, Melis H. Antioch Through the Eyes of European Travellers. İstanbul: Kofisa, 2007.
  • Sodini, Jean-Pierre et al. Déhès (Syrie du nord) : campagnes I-III (1976-1978) : recherches sur l’habitat rural. Paris : Geuthner, 1980.
  • Sodini, Jean-Pierre. “Qal’at Sem’an et DeirSem’an: Naissance et développement d’un lieu de pèlerinage durant l’antiquité tardive.” In Architecture paléochrétienne, edited by Jean-Michel Spieser, 11-59. Gollion: Infolio, 2011. (A good summary among his many articles on Qal’at Sem’an).
  • Soler, Emmanuel. Le sacré et le salut à Antioche au IVe siècle apr. J.-C. : Pratiques festives et comportements religieux dans le processus de christianisation de la cite. Beyrouth: IFAPO, 2006.
  • Tate, Georges. Les campagnes de la Syrie du Nord du IIe au VIIe siècle. Paris: Paul Geuthner, 1992.
  • Tchalenko, Georges. Villages antiques de la Syrie du Nord, Vols. I-III. Paris: Paul Geuthner, 1953-1958.
  • Vorderstrasse, Tasha. Al-Mina: A Port of Antioch from Late Antiquity to the End of the Ottomans. Leiden: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten, 2005.
  • Yener, Kutlu Aslıhan. The Amuq Valley Regional Projects, Vol. 1. Chicago: Oriental Institute Publications, 2005.
Actualités, Vitrinde

Tarih, izlenme oranları, pazar, siyaset kıskacında Türk radyo televizyon yapımcılığı

Laisser un commentaire
Version française

Aralık 2013

Yirmi yıllık bir sürede Türk radyo televizyonculuğu, beraberinde yeni yapımlar getiren ciddi bir gelişme kaydetmiştir. 90lı yıllarda özel kanalların açılması ve 2001 krizi sonrasındaki holdinglere devirle gerçekleşen özelleştirmeler kısa zamanda çok sayıda birbirine rakip televizyon kanalı ve buralardaki yayın saatlerini doldurmak için de haliyle hummalı bir yapım gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Haberciliği saymazsak, Türk televizyon yapımcılığı, önceleri yabancı eser, yarışma ve başka tür programların haklarını almak veya yabancı lisansları uyarlamakla sınırlıyken sonraları « ulusal belleğe » kazınmış anlatılara kültürel olarak bağlı ulusal bir pazar, (film ya da romanların diziye uyarlanması) ardından da sözkonusu kültürel açıdan aidiyet yanı ağır basan bu yapımların Arap ve Balkan ülkelerine ithali olasılığını keşfetmiştir.

Bu yapımlar, en azından ulusal boyutta başarı kazanmıştır. Türkiye’de televizyon çok revaçta olup  izlenme süresi göz önüne alındığında, diğer kitle iletişim araçlarının çok önünde yer almaktadır : 2006 yılında yetişkin bir Türk vatandaşının ayda beşbuçuk saati okumaya, dört saati internete buna karşılık, altmış üç saati televizyona ayırdığı tahmin edilmektedir((Kaynak : TUIK, 2006)). 2011’de bu sürenin günde üç saat kırk sekiz dakikaya yani ayda yüz on beş saate vardığı tahmin edilmektedir((Kaynak : Médiamétrie, 2012)).

Diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de genel içerikli kanalların çokluğu ve devletin radyo televizyon yapımcılığına ayırdığı zayıf destekten ötürü bu sektörün ekonomisinin herşeyden önce izlenme oranına dayandığını ve bu oranın da reklam pazarında reklam yeri fiyatının bir nevi ölçütü  olarak karşımıza çıktığını hatırlatmak gerekir. Bu durumda reklam pazarı ile televizyon yapımcılığı birbirlerine bağımlı olup son derece yakından ilişkilidir : kanallara reklamlar tarafından yatırım yapılması, reklamların da görünür ve karlı olabilecekleri içerikler çerçevesinde gösterilebilmesine ihtiyaç vardır. Bu ilişkinin haber, eğlence ya da kurgu olsun tüm televizyon programı yapım zinciri üzerinde etkisi vardır.

Televizyon sektörü ekonomisinin daha da liberalleşmesi, siyasi gücün medyaya müdahale imkan ya da arzusundan vazgeçmesi anlamına gelmemektedir. Tam tersi, halihazırdaki yasal çerçeve (kanun ve Anayasa) yandaş sayılabilecek bir yorumu daima mümkün kılmaktadır. Böylesi bir kanuni işleme başvurabilecek radyo ve televizyon yayınlarını düzenleyici ve denetleyici kurumlardan özellikle Radyo ve Televizyon Üst Kurulu siyasi güçle son derece yakın ilişki içinde olup para cezası, yayın kapatma ihtarı ve kanalın yayın izninin feshine varabilecek önemli yaptırımlarda bulunabilmektedir. Siyaset çemberinin desteklediği değerlerin seyrine göre program içerikleri üzerinde bazen doğrudan sansür, çoğu zaman da yapım zincirindeki yer ve görevleri ne olursa olsun televizyoncuların kendi kendilerince uyguladıkları kısıtlamalar gibi birtakım denetleme düzenekleri oluşmuştur.

Görünen odur ki Türk radyo televizyonlarının maruz kaldığı kültürel, ekonomik ve siyasal kısıtlamalar, tek başlarına ele alınarak diğer ülkelerle karşılaştırıldığında çok da özgün görünmemektedir. Ancak haber üretimi ve popüler kültürün şekillenmesinde bu kısıtlamaların birbiriyle ilişkileri, diğer taraftan da Türkiye’de mevcut (büyük gruplar ya da medya çalışanlarına yönelik) medya siyaseti yine bu gücün televizyon ve diğer araçlarla yaymaya çalıştığı değerler, radyo televizyon yapımcılığı sektörünü, hakkında uluslararası alanda az yazılıp çizilmiş, son derece geniş bir araştırma alanı olarak karşımıza çıkarmaktadır.

Bir kısmının IFEA Kütüphanesi’nde bulunduğu seçkide sunduğumuz eserler, her türlü radyo televizyon alanındaki araştırmaların çifte sorunsalı olan programların yapımı ile bunların Türkiye, Akdeniz, Avrupa ya da daha ötesinde algılarını birbirine bağlama yollarını düşündürterek hem kuramsal hem de uygulamalı açıdan okumalar önermektedir.

Kaynakça :

  • Bouquillion, P., Combès, Y., and Collectif (2007). Les industries de la culture et de la communication en mutation (L’Harmattan).
  • Bourdieu, P. (1996). Sur la télévision (Raisons d’agir).
  • Buğra, A. (1994a). Devlet Ve İşadamları (Istanbul: Iletisim).
  • Buğra, A. (1994b). State and Business in Modern Turkey: A Comparative Study (State Univ of New York Pr).
  • Buxton, D. (2010). Les séries télévisées : Forme, idéologie et mode de production (L’Harmattan).
  • Cankaya, Ö. (1986). Türk televizyonunun program yapısı: 1968-1985.
  • Cankaya, Ö. (2003). Bir kitle iletisim kurumunun tarihi: TRT, 1927-2000 (Istanbul: YKY).
  • Çelenk, S. (2005). Televizyon, temsil, kültür: 90’lı yıllarda sosyo kültürel iklim ve telvizyon içerikleri (Ütopya Yayınevi).
  • Çoban, B., and Yanıkkaya, B. (2009). Medya milliyetçilik şiddet (Su Yayınları).
  • Creton, L., Dehée, Y., Layerle, S., and Moine, C. (2011). Les producteurs : Enjeux créatifs, enjeux financiers (Nouveau Monde Editions).
  • Demir, V. (2007). Türkiye’de medya siyaset ilişkisi (Beta).
  • Donnat, O. (2009). Les pratiques culturelles des français à l’ère numérique : Enquête 2008 (Editions La Découverte).
  • González-Quijano, Y., and Guaaybess, T. (2009). Les Arabes parlent aux Arabes: la révolution de l’information dans le monde arabe (Arles: Sindbad-Actes Sud).
  • Gül, A.A., and Ertürk, Y.D. (2005). Televizyon haberlerinin çocuklar üzerindeki stres etkileri ailesel haber izleme alışkanlıkları (Yayl.y.).
  • Hesmondhalgh, D. (2005). Media Production (Open University Press).
  • Hesmondhalgh, D. (2007). The Cultural Industries (SAGE Publications Ltd).
  • Hesmondhalgh, D., and Toynbee, J. (2008). The Media and Social Theory (Routledge).
  • İyigüngör, V. (2009). Medyada tanıklık: Türkiye’de askeri darbeler (Beta).
  • Kotaman, A. (2011). “Dizim başladı! Kapat, sonra anlatırım”: televizyonda hikâye anlatıcılığı (H2O Kitap).
  • Küçükerdoğan, B. (2009). Televizyon ve– (Ütopya yayınevi).
  • Kuyucu, M. (2012). Türkiye`de Medya Ekonomisi (Istanbul: Esen Kitap).
  • Lahire, B. (2004). La culture des individus : Dissonances culturelles et distinction de soi (La Découverte).
  • Marchetti, D. (2004). En quête d’Europe: médias européens et médiatisation de l’Europe (Rennes: Presses universitaires de Rennes).
  • Mattelart, A. (2004). Histoire des théories de la communication (La Découverte).
  • Mattelart, T. (2007). Médias, migrations et cultures transnationales (Bruxelles: De Boeck : Ina).
  • McLuhan, M. (1977). Pour comprendre les média: Les prolongements technologiques de l’homme (Seuil).
  • Öncü, A., and Weyland, P. (1997). Space, culture and power: new identities in globalizing cities (Zed Books).
  • Mutlu, E. (2005). Globalleşme Popüler Kültür ve Medya (Utopya).
  • Özsoy, A. (2011). Televizyon ve izleyici: Türkiye’de dönüşen televizyon kültürü ve izleyici (Ütopya).
  • Rieffel, R. (2005). Sociologie des médias (Ellipses Marketing).
  • Sacriste, V. (2007). Communication et médias : Sociologie de l’espace médiatique (Foucher).
  • Serim, Ö. (2007). Türk televizyon tarihi, 1952-2006 (Kâğıthane, İstanbul, Turquie: Epsilon).
  • Sönmez, M. (2008). Medya, Kültür, Para ve İstanbul İktidarı (Yordam Kitap).
  • Tanrıöver, H.U., and Odası, İ.T. (2011). Türkiye film endüstrisinin konumu ve hedefleri (İstanbul Ticaret Odası).
  • Tekinalp, Ş. (2011). Karşılaştırmalı Radyo ve Televizyon (Istanbul: Beta).
  • Tunç, A. (2010). Beyond the Line (Lambert Academic Publishing).
  • Yücesoy, E. (2010). İstanbul’da Medya. Coğrafi Dağılım ve Üretim (Istanbul).
Actualités, Présentoir

Une production audiovisuelle turque sous contraintes multiples : l’Histoire, l’audience, le marché, le politique

Laisser un commentaire
Türkçe çeviri

Décembre 2013

En l’espace d’une vingtaine d’années le paysage audiovisuel turc (PAT) a considérablement évolué, entraînant avec lui de nouvelles formes de productions de contenus télévisuels. Le processus de libéralisation du secteur des médias entamé dans les années 90, puis les redistributions et rachats entre acteurs publics et holdings suite à la crise économique en 2001, ont créé en relativement peu de temps les conditions d’émergence d’un grand nombre de chaînes généralistes concurrentes, et donc la nécessité d’une production plus massive de contenus afin de remplir les grilles de programmes de ces nouvelles chaînes. L’information mise à part, la production audiovisuelle turque qui s’était d’abord cantonnée à racheter ou à adapter des licences étrangères de fictions, de jeux ou d’autres types de programmes, s’est ensuite et dans un premier temps découvert un marché domestique culturellement attaché à des récits ancrés dans un « imaginaire national » turc (adaptation en séries de films ou de romans turcs par exemple), mais aussi – dans un second temps – un potentiel à l’export de cette même production marquée culturellement (dans les pays arabes et les Balkans notamment).

Cette production audiovisuelle rencontre à tout le moins un succès à l’échelle nationale. La télévision reste encore un média très populaire en Turquie et devance – du moins en temps d’audience – de très loin les autres médias : en 2006 on estimait qu’en moyenne un citoyen turc adulte passait 5h30 à lire ou 4h sur internet, contre environ 63 heures par mois devant la télévision (Source TUIK, 2006). En 2011 ce chiffre serait maintenant de 3h48 par jour, soit de 115 heures par mois (Source Médiamétrie, 2012).

Il est essentiel de rappeler qu’en Turquie comme dans d’autres pays, du fait du poids des chaînes généralistes dans le PAT et du faible soutien de l’État à la production télévisuelle, l’économie de l’audiovisuel repose avant tout sur un marché de l’audience – un marché publicitaire indexé sur les taux d’audience pour être précis – l’audience mesurée étant une sorte de mètre-étalon pour établir le prix de l’espace publicitaire. Le marché publicitaire et la production de programmes TV sont ainsi étroitement liés, dans un double rapport de dépendance l’un vis-à-vis de l’autre : les chaînes ont besoin d’une audience pour être financées par l’industrie publicitaire, les espaces publicitaires ont besoin de contenus populaires pour être visibles et rentables. Cette relation a des conséquences sur l’ensemble de la chaîne de production des programmes TV, qu’il s’agisse des programmes d’information, de divertissement ou de fiction.

L’évolution vers un plus grand libéralisme économique du secteur de l’audiovisuel turc n’a pourtant pas signifié l’abandon de toute possibilité ou volonté de contrôle de la part du pouvoir politique sur les médias. Bien au contraire l’arsenal juridique et réglementaire existant (lois et Constitution) laisse toujours beaucoup de marge à une interprétation pouvant se révéler partisane. Les organismes de régulation de l’audiovisuel pouvant faire appel à ce corpus juridique, dont en particulier le Conseil Supérieur de la Radio et de la Télévision (ou RTÜK), ont conservé des liens quasi organiques vis-à-vis du pouvoir politique, et peuvent exercer des sanctions conséquentes allant de la simple amende à la menace d’interdiction de diffusion ou la suspension de la licence de la chaîne. Au gré de l’évolution des valeurs mises en avant et médiatisées par la sphère politique se sont mises en place des formes de contrôle des contenus des programmes prenant, parfois, la forme d’une censure directe, mais aussi et beaucoup plus souvent celle d’une autocensure des professionnels de l’audiovisuel, quelle que soit leur place ou leur rôle dans la chaîne de production.

On voit ainsi que si, prises isolément, les contraintes (culturelles, économiques, politiques) qui pèsent sur le secteur de la production audiovisuelle turque n’ont rien de très originales en tant que telles en comparaison avec d’autres pays, l’ensemble que forme d’une part la conjonction de ces contraintes – économiques, politiques, culturelles – sur la production d’information ou d’une culture populaire, et d’autre part le contexte politique particulier qui existe aujourd’hui en Turquie vis-à-vis des médias (groupes industriels ou professionnels isolés) et les valeurs que ce même pouvoir cherche à transmettre via les médias dont la TV, fait de ce secteur un objet de recherche très large et relativement peu documenté par la recherche internationale.

Cette bibliographie sélective (dont une partie est consultable à la bibliothèque de l’IFEA) cherche à fournir quelques pistes de lectures et de réflexion, autant théoriques qu’empiriques, permettant de penser les jonctions entre ces deux problématiques gémelles dans toute recherche sur le secteur de l’audiovisuel : la production de contenus et sa réception, que ce soit par des publics turcs ou d’autres territoires en Méditerranée, en Europe ou au-delà.

Bibliographie indicative :

  • Bouquillion, P., Combès, Y., and Collectif (2007). Les industries de la culture et de la communication en mutation (L’Harmattan).
  • Bourdieu, P. (1996). Sur la télévision (Raisons d’agir).
  • Buğra, A. (1994a). Devlet Ve İşadamları (Istanbul: Iletisim).
  • Buğra, A. (1994b). State and Business in Modern Turkey: A Comparative Study (State Univ of New York Pr).
  • Buxton, D. (2010). Les séries télévisées : Forme, idéologie et mode de production (L’Harmattan).
  • Cankaya, Ö. (1986). Türk televizyonunun program yapısı: 1968-1985.
  • Cankaya, Ö. (2003). Bir kitle iletisim kurumunun tarihi: TRT, 1927-2000 (Istanbul: YKY).
  • Çelenk, S. (2005). Televizyon, temsil, kültür: 90’lı yıllarda sosyo kültürel iklim ve telvizyon içerikleri (Ütopya Yayınevi).
  • Çoban, B., and Yanıkkaya, B. (2009). Medya milliyetçilik şiddet (Su Yayınları).
  • Creton, L., Dehée, Y., Layerle, S., and Moine, C. (2011). Les producteurs : Enjeux créatifs, enjeux financiers (Nouveau Monde Editions).
  • Demir, V. (2007). Türkiye’de medya siyaset ilişkisi (Beta).
  • Donnat, O. (2009). Les pratiques culturelles des français à l’ère numérique : Enquête 2008 (Editions La Découverte).
  • González-Quijano, Y., and Guaaybess, T. (2009). Les Arabes parlent aux Arabes: la révolution de l’information dans le monde arabe (Arles: Sindbad-Actes Sud).
  • Gül, A.A., and Ertürk, Y.D. (2005). Televizyon haberlerinin çocuklar üzerindeki stres etkileri ailesel haber izleme alışkanlıkları (Yayl.y.).
  • Hesmondhalgh, D. (2005). Media Production (Open University Press).
  • Hesmondhalgh, D. (2007). The Cultural Industries (SAGE Publications Ltd).
  • Hesmondhalgh, D., and Toynbee, J. (2008). The Media and Social Theory (Routledge).
  • İyigüngör, V. (2009). Medyada tanıklık: Türkiye’de askeri darbeler (Beta).
  • Kotaman, A. (2011). “Dizim başladı! Kapat, sonra anlatırım”: televizyonda hikâye anlatıcılığı (H2O Kitap).
  • Küçükerdoğan, B. (2009). Televizyon ve– (Ütopya yayınevi).
  • Kuyucu, M. (2012). Türkiye`de Medya Ekonomisi (Istanbul: Esen Kitap).
  • Lahire, B. (2004). La culture des individus : Dissonances culturelles et distinction de soi (La Découverte).
  • Marchetti, D. (2004). En quête d’Europe: médias européens et médiatisation de l’Europe (Rennes: Presses universitaires de Rennes).
  • Mattelart, A. (2004). Histoire des théories de la communication (La Découverte).
  • Mattelart, T. (2007). Médias, migrations et cultures transnationales (Bruxelles: De Boeck : Ina).
  • McLuhan, M. (1977). Pour comprendre les média: Les prolongements technologiques de l’homme (Seuil).
  • Öncü, A., and Weyland, P. (1997). Space, culture and power: new identities in globalizing cities (Zed Books).
  • Mutlu, E. (2005). Globalleşme Popüler Kültür ve Medya (Utopya).
  • Özsoy, A. (2011). Televizyon ve izleyici: Türkiye’de dönüşen televizyon kültürü ve izleyici (Ütopya).
  • Rieffel, R. (2005). Sociologie des médias (Ellipses Marketing).
  • Sacriste, V. (2007). Communication et médias : Sociologie de l’espace médiatique (Foucher).
  • Serim, Ö. (2007). Türk televizyon tarihi, 1952-2006 (Kâğıthane, İstanbul, Turquie: Epsilon).
  • Sönmez, M. (2008). Medya, Kültür, Para ve İstanbul İktidarı (Yordam Kitap).
  • Tanrıöver, H.U., and Odası, İ.T. (2011). Türkiye film endüstrisinin konumu ve hedefleri (İstanbul Ticaret Odası).
  • Tekinalp, Ş. (2011). Karşılaştırmalı Radyo ve Televizyon (Istanbul: Beta).
  • Tunç, A. (2010). Beyond the Line (Lambert Academic Publishing).
  • Yücesoy, E. (2010). İstanbul’da Medya. Coğrafi Dağılım ve Üretim (Istanbul).
Actualités, Présentoir

La Carie antique

Laisser un commentaire
Türkçe çeviri

Novembre 2013

La Carie est une région de l’Asie Mineure antique, située dans le sud-ouest de la Turquie. Elle est bordée au Nord par la vallée du Méandre, à l’Ouest et au Sud par la côte égéenne et à l’Est par la vallée de l’antique Indos, la rivière du Dalaman.
La Carie antique était peuplée d’une population autochtone parmi laquelle des chercheurs distinguent les premiers occupants, les Lélèges, puis les Cariens proprement dits. Ces derniers avaient développé une culture propre dont les caractéristiques principales se lisent à travers une langue indo-européenne, une architecture particulière et une iconographie locale.
Même si la Caire et les Cariens sont mentionnés dans de nombreuses sources antiques, dont Homère, on connaît encore mal le développement de sa population aux périodes les plus reculées. Les sources archéologiques nous renseignent principalement sur la ‘période d’or’ de la Caire, à savoir le 4e s. av. J.-C. À cette époque, la Carie, qui faisait partie d’une grande satrapie incluant notamment la Lydie et l’Ionie au Nord ainsi que la Lycie à l’Est, était intégrée à l’Empire Perse. Au tout début du 4e s. av. J.-C., le Grand Roi Perse décide de scinder ces régions en autant de Satrapies autonomes, offrant à la Carie, et pour la première fois de son histoire, d’être réunie sous une seule et même bannière. Car le Grand Roi Perse ne s’est pas contenté d’offrir à cette région sa liberté, bien que relative, elle lui a aussi donné une opportunité extraordinaire en ne nommant pas, comme à l’accoutumée, un de ses proches à la tête de la Satrapie, mais en choisissant de promouvoir un dynaste local, originaire de la ville de Mylasa (moderne Milas), Hékatomnos. Ce chef de guerre fonda la dynastie des Hékatomnides dont est notamment issu le fameux Mausole.
Les Hékatomnides tirèrent largement partie de leur double position de satrape de l’Empire Perse et Rois de Carie. Ils mirent en œuvre une double politique d’unification de la région, jusqu’ici découpée en petites principautés, et de développement économique par un accroissement des échanges, avec notamment le déplacement de la capitale de Mylasa vers la ville d’Halicarnasse (moderne Bodrum). Ils tirèrent aussi un large avantage de leur position géographique, entre les blocs Perse et Grec, qu’ils utilisèrent pour entretenir une certaine ambigüité quant à leur appartenance politique. Administrateurs de l’Empire Perse, ils n’en sont pas moins philhellènes et ont souvent été considérés comme les chantres de l’hellénisme.
L’ensemble de ces particularités ont amené les spécialistes, archéologues, numismates, épigraphes et historiens à s’intéresser à cette région et à sa population. Les Français ont fait partie des précurseurs, avec notamment les voyageurs érudits du XIXe s. tels que Ch. Texier qui fut le premier à produire cartes et plans de sites archéologique, ou encore Ph. LeBas dont les travaux furent publiés en 1847 et permirent à la communauté scientifique internationale de découvrir les vestiges extraordinaires que recèle la région. Dans le siècle qui suivit, si les chercheurs français furent vite rejoints par leurs collègues, notamment anglais et italiens, ils n’en restèrent pas moins actifs. Les travaux fondateurs d’Alfred Laumonier sur les Cultes indigènes en Carie, ou encore la très riche bibliographie de Louis Robert font encore autorité.
À la suite de ces travaux pionniers, de nombreuses interventions de terrains se sont développées en Carie. Prospections archéologiques et épigraphiques, fouilles, approches linguistique et géographique révèlent aujourd’hui un pan entier de cette culture carienne, héritière de la période Hékatomnide qui, si elle fut brève (moins d’un siècle), n’en fut pas moins fondatrice pour l’histoire complexe de cette région.

Bibliographie indicative

  • – HENRY Olivier, Tombes de Carie, Architecture Funéraire et Culture Carienne VIe– IIe Siècle av. J.-C., Presses Universitaires de Rennes, 2009.
  • – HENRY Olivier, 4th Century Karia, Definig a Karian Identity Under the Hekatomnids, IFEA, De Boccard, Istanbul, 2013.
  • – RATTE Christopher, STAEBLER Peter D. De (éds.), Aphrodisias V, The Aphrodisias Regional Survey, Mainz, Philipp von Zabern, 2012.
  • – DEBORD Pierre, VARINLIOĞLU Ender, Cités de Carie, Harpasa, Bargasa, Orthosia, Presses Universitaires de Rennes, 2010.
  • – BLÜMEL Wolfgang (éd.), Die Inschriften von Mylasa Teil I: Inschriften der Stadt, Teil II: Inschriften aus der Umgebung der Stadt, Bonn, Dr. Rudolf Habelt GMBH, 1987, 1988.
  • – COOK B.F., Relief Sculpture of the Mausoleum at Halicarnassius, Oxford, Oxford University Press, 2005.
  • – CARSTENS Anne Marie, Karia and Hekatomnids, The creation of a dynasty, Oxford, Archaeopress, BAR, 2009.
  • – RUZICKA Stephen, Politics of Persian Dynasty, The Hecatomnids in the Forth Century B.C. Oklahoma Press, 1992.
  • – ADIEGO Ignacio J., The Carian Language, Leiden, Bril, 2007.
  • – RUMSCHEID Frank (éd.), Die Karer und die Anderen, Internationales Kolloquium an der Freien Universitat Berlin 13.bis 15 Oktober 2005, Bonn, Habelt Verlag, 2009.
  • – LINDERS Tulia, HELLSTRÖM Pontus (éds.), Architecture and Society In Hekcatomnid Caria, Proceedings of the Symposium 1987, Upsala, Boreas, 1989.
  • – BREMEN Riet Van, CARBON Jan-Mathieu (éds.), Hellenistic Caria, Proceedings of the First International Conference on Hellenistic Karia – Oxford, 29 June – 2 July 2006,  Paris, Ausonius, 2010.
  • – AKARCA Aşkıdil, Les Monnaies Grecques De Mylasa, Paris, Librairie Adrien-Maisonneuve, 1959.
  • – KÜÇÜKEREN C. Canan, An Anatolian Civilisation in the Aegean Karia, (Karuwa/Karka/Karkişa/Krk), İstanbul, Ekin Grup.
  • – HORNBLOWER Simon, Mausolus, Oxford, Clarendon Press, 1982.
  • – Bolletino Dell’Associazione Iasos Di Caria, Bologna, La Mandragora.
  • – PEDERSEN Poul (éd.), Halikarnassian Studies V, Odense M., University Press of Southern Denmark, 2008.
  • – BLID Jesper, Felicium Temporum Reparatio, Labraunda in Late Antiquity (c. AD 300-600), Doctoral Thesis in Classical Archaeology and Ancient History at Stockholm University, Sweden, 2012.
  • – KARLSSON Lars, CARLSSON Susanne (éds.), Labraunda and Karia, Proceedings of the International Symposium Commemorating Sixty Years of Swedish Archaeological Work in Labraunda, The Royal Swedish Academiy of Letters, History and Antiquities Stockholm, November 20-21 2008, Uppsala, Acta Universitatis Upsaliensis, Boreas, 2011. 
  • – ÖZGÜNEL Çoşkun, Karia Geometrik Seramiği, İstanbul, Homer Kitabevi, 2006.