Mart 2014
“Kültür” kavramı, kıstas olarak kabul gören bir referanslar bütünü anlamına gelmektense, “bir sosyal topluluğa özgü yaşama, değerlendirme ve düşünme biçimleri” olarak tanımlanmalıdır (Cuche, 1996).
Kültürel çalışmalar (cultural studies), Fransa’da halen fazlaca tanınmamaktadır. 1960lı yıllarda İngiltere’de doğan ve geniş ölçüde Amerika Birleşik Devletleri’nde gelişen bu araştırma dalı, Anglosakson kültürün izlerini taşır. Buradaki kültürden kastımız, “okumuşluk ve bilgililiğin getirdiği kültür” değil de “bir sosyal sınıfa özgü yaşama, değerlendirme ve düşünme biçimleri olarak anlaşılmalıdır (Cuche, 1996)”. Bu biçimlerin ele alınmasında; antropoloji, medya çalışmaları (media studies), sosyoloji, edebiyat, psikanaliz ve coğrafya gibi değişik bilim dalları devreye girer. Marx, Gramsci, Althusser gibi angaje yazarların metinleriyle ilişkilenilir ve eleştirel bir duruş savunulur.
Burada söz konusu, yeni bir bilim dalı değil de böylesi bir bağlamda ortaya çıkmışlığın kendilerine özgünlük sağladığı yeni araştırma sahalarıdır. Cinsiyet araştırmaları (gender studies, queer studies, gay and lesbian studies), sömürgecilik sonrası araştırmaları (post-colonial studies, subaltern studies), tercüme araştırmaları (translation studies) artık vazgeçilmez olmuş, yeni bakış açıları kazandırmışlardır. Bir güç sorunsalı olarak ele alınan kültür, kuramsal sorgulamalar ve uygun kavramlar ışığında incelenmelidir. İdeoloji, hegemonya, direniş ve kimlik, kültürel çalışmalar alanının temel kavramlarındandır ve büyük ölçüde, Fransız Kuramı diye bilinen (french theory) akımın Foucault, Derrida, Deleuze ve Guattari gibi yazarlarından alıntılanmıştır (bkz. François Cusset’nin kitabı).
Kendisi zaten yüklü olan Fransız bağlamı, bu yazının okurla buluşmasına az imkan tanımıştır. Temel yapıt olarak kabul gören eserlerin çevirisi, seneleri (bazen on yıllık dönemleri) almaktadır, ayrıca bu metinlerin üniversitelerde İngiliz dilinde işlenmesi de son derece sınırlıdır (bkz. Amsterdam Yayınları’nın çeviri girişimleri). Armand Mattelard ve Erik Neveu, 2008 basımlı eserlerinde, Fransa’da Annales Tarih Okulu ile beraber, okuma sosyolojisi gibi benzer temalı çalışmaların yükselişe geçtiğini belirtmekte ayrıca eylem ve araştırma arasındaki yaklaşım farkına dikkat çekmektedir. Kendilerini aktivist olarak addetmekten çekinmeyen Anglosakson araştırmacıların yaklaşımları, Fransa’da bilimselliğin güvencesi sayılan nesnellik arayışını genellikle göz ardı etmektedir. Bununla beraber, bağımlı tarih, küresel tarih gibi alanlar son on yıldır gittikçe büyüyen bir ilginin odağı haline gelmiş ve eylemcilik etiketini illa da öne sürmeden birçok yayında sesini duyurmuştur((Aralarinda Hermès, Géographie et Culture ve Clio (özellikle şu sayı:« À nos lectrices et lecteurs », Clio, n°37, p.7-8, 2013) gibi süreli yayınların bulunduğu birçok yayın, kültürel çalışmaların uyandırdığı yankıdan söz ediyor.)).
Elli senedir Kültürel çalışmalar alanı, yükseliş zamanları gibi yolundan saptığı anlar da yaşamıştır. Kültürel bir “somutluğu”, “metinleştirme” eğilimi ile tarih ve ekonomiyle pek az ilgilenmesinden ötürü çokça eleştirilmiştir((Pierre Bourdieu, Loïc Wacquant. « Sur les ruses de la raison impérialiste ». Actes de la recherche en sciences sociales 121, no 1 (1998): 109-118, [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/arss_0335-5322_1998_num_121_1_3250] )) (bkz. Sokal vakası((Fizik profesörü Alan Sokal’in kaleme aldığı, kurmaca bir makalenin bir kültürel çalışmalar yayınında yer alması üzerine şu yüzüne çıkan tartışmalar)) ). Bununla birlikte, günümüz kültürlerinin anlaşılmasında özellikle cinsiyet ve topluluklara aidiyet konularında katkıları olmuştur. Bilim dallarının bir araya gelmesi ile ölçütlerin birbirine karışması arasındaki konumuyla acaba kültürel coğrafya da umut vaadeden bir çerçeve olarak karşımıza çıkabilir mi?
Kaynakça
Aşağıda verilen kaynakların dökümü, yalnızca bir seçkidir, başka öğeler de buraya eklenebilir (bkz. yazar çizelgesi). Kaynakçanın Fransızca eserler kısmı, konuya giriş niteliğindedir. Artık gittikçe daha fazla metin Fransızca’ya çevrilse de bu seçki, kaynak dilde okumaya bir teşviktir. Öneriler arasında ayrıca bazı internet siteleri de bulunmaktadır.
Fransa’daki kültürel çalışmalar
- Cusset, François, French Theory, Foucault, Derrida, Deleuze et Cie et les mutations de la vie intellectuelle aux États-Unis , Editions la Découverte, 2013
- Pétré-Grenouilleau, Olivier. « La galaxie histoire-monde ». Le Débat n° 154, no 2 (1 mars 2009): 41-52. doi:10.3917/deba.154.0041.
- Mattelart, Armand, et Érik Neveu. Introduction aux cultural studies. 1 vol. Nouvelle éd. Repères 363. Paris: la Découverte, 2008.
- Glevarec, Hervé, Éric Macé, et Éric Maigret, Cultural studies: anthologie. 1 vol. Médiacultures. Paris: A. Colin INA, 2008.
- Douki, Caroline, et Philippe Minard. « Histoire globale, histoires connectées?: un changement d’échelle historiographique?? » Revue d’histoire moderne et contemporaine n° 54-4bis, no 5 (12 décembre 2007): 7-21.
- Michael Samers, Collectif – Christine Chivallon, Pascal Ragouet, Discours scientifiques et contextes culturels. Géographies françaises et britanniques à l’épreuve postmoderne, MSHA, 1999
Cinsiyet çalısmaları (Gender, Gay and Lesbian, Queer studies)
- Butler, Judith “Queer Alliance and Anti-War Politics” Talk at 5th International Meeting Against Homophobia, Kaos GL, Ankara, 2010. http://www.antihomofobi.org/arsiv/2010en_queer_alliance.htm
- Butler, Judith. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York and London: Routledge, 1999 [1990], Preface (1999), Preface (1990), Chapter 1( pp.vii-44), Chapter 2 (pp.45-91) and pp.171-190.
- Haraway, Donna, “A Cyborg Manifesto: Science, Technology and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century” in Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature, New York: Routledge, 1991, pp.149-181.
- Haraway, Donna. « Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective ». Feministstudies 14, no 3 (1988): 575 599.
- Rubin, Gayle “The Traffic in Women: Notes on the ‘Political Economy’ of Sex” in Toward an Anthropology of Women , Rayna Reiter, ed., Monthly Review Press, New York, 1975, pp.157-210.
Sömürgecilik sonrası çalısmaları (Post-colonial and Subaltern studies)
- Appadurai, Arjun. Après le colonialisme: les conséquences culturelles de la globalisation. Traduit par Françoise Bouillot. Paris: Payot, 2001.
- Bhabha, Homi K. Les lieux de la culture: une théorie postcoloniale. Traduit par Françoise Bouillot. 1 vol. Paris: Payot, 2007
- Said, Edward W. L’orientalisme: l’Orient créé par l’Occident. Çev. Catherine Malamoud et Claude Wauthier. Nouv. éd. augm. La couleur des idées. Paris: Éd. du Seuil, 1997.
- Chakrabarty, Dipesh. “Introduction” in Provincializing Europe: Postcolonial Thought and Historical difference, Princeton University Press, 2000
- Gilroy, Paul, “The Crisis of ‘Race’ and Raciology” in Against Race: Imagining Political Culture Beyond the Colour Line, Harvard University Press, Cambridge, 2000, pp.11-53.
Medya çalışmaları (Media studies)
- Stuart Hall, “Encoding/Decoding” in Culture, Media, Language, eds. Stuart Hall, Dorothy Hobson, Andrew Lowe and Paul Willis, Routledge, London, 1980, pp.128-138.
Kültürel coğrafya
- David Harvey, Rebel Cities: From the Right to the City to Urban Revolution, London and New York: Verso, 2012. /
Antropoloji
- C. Geertz, The Interpretation of Cultures, New York: Basic Books,
- Stuart Hall, “Who Needs Identity?” in Questions of Cultural Identity, eds. Stuart Hall and Paul du Gay, London: Sage, 1996, pp.1-27.
- Sara Ahmed, The Cultural Politics of Emotion, Edinburgh: Edinburgh Univ. Press, 2004.
- Lauren Berlant, Cruel Optimism, Durham & London: Duke Univ. Press, 2011.
İnternet kaynakları
- Collège international de Philosophie : http://www.ciph.org/index.php
- Cedref (Centre d’enseignement, de documentation et de recherche pour les études féministes) : http://www.cedref.univ-paris7.fr
- Eipcp (European Institute for progressive cultural politics) : http://eipcp.net/
- Géographie et culture (revue) : http://gc.revues.org/
- Histoire globale, http://blogs.histoireglobale.com/category/histoire-connectee
- La vie des idées (page « études postcoloniales »): http://www.laviedesidees.fr/+-etudes-postcoloniales-+.html
- Transeuropéennes: http://www.transeuropeennes.eu/fr
- Paris 8 – centre d’études féministes et d’études de genres : http://www2.univ-paris8.fr/ef/
- Réseaux (revue – Communication, Technologie, Société) : http://reseaux.revuesonline.com/accueil.jsp
1970 ve 1980li yıllarda Amerikalı akademisyenlerin başını çektiği cinsiyet çalışmaları ile kadın çalışmaları, uluslararası planda güçlü bir gelişme kaydetmiştir. Ancak bugün bile, bu çalışmaların araştırma konuları hakkında karışıklık sözkonusudur. Women studies ya da kadın çalışmaları, özellikle kadınların bulundukları koşulları araştırmayı amaçlamaktadır – ve kadın çalışmaları ile feminist çalışmalar arasındaki sınır bir hayli incedir. Cinsiyet çalışmaları ya da gender studies, cinsiyetler arası ilişkileri ele alır. Cinsiyet kavramı burada biyolojik değil kültürel açıdan işlenir. Hatta Simone de Beauvoir’ın meşhur cümlesi « Kadın doğulmaz, kadın olunur », bu fikri gayet iyi özetler. Beauvoir’ın bununla demek istediği kadın olmanın toplumla ilişki sonucu edinilmiş birtakım belirli davranışlar topluluğuna işaret etmesidir. Bu saptamadan yola çıkarak cinsiyet çalışmaları; kadın, erkek, hadım, transseksüel, zengin, yoksul, burjuva, işçi ya da soylu olsun; bireylerin davranışlarını belirleyen toplumsal ve kültürel verileri tanımlamaya çalışır. Burada önem, bir cinsin diğerleriyle ilişkisindedir çünkü her bir kişi başkalarına özellikle de karşıtına göre tanımlanır (kadınlık ancak erkekliğin ne olduğu ifadesiyle olan ilişkide, hadım olmak da erillik koşulları ile ilişkilendirilerek anlaşılır, bu örnekleri çoğaltmak mümkündür).